გთხოვთ სრულად გვითხრათ თქვენი გვარი, სახელი, მამის სახელი და მოგვითხროთ თქვენი მშობლებისა და ოჯახის  შესახებ.

მე გახლავართ ერისთავი დიმიტრი ვახტანგის ძე. დავიბადე 1931 წლის 18 ივნისს, ქალაქ თბილისში. (ილ.1)

დედა ქართველიშვილი თამარ მიხეილის ასული

მამჩემმა, ვახტანგ დიმიტრის ძე  ერისთავმა, სამხატვრო აკადემია დაამთავრა. მის მიერ შესრულებულ ერთ ილუსტრაციას გაჩვენებთ - „კურდღლის სიზმარი“, ნახეთ, რა კარგი გრაფიკოსი იყო! ბევრი წიგნი გააფორმა.. რთული, „მიშხეფების“ ტექნიკით აქვს შესრულებული. მაგრამ მას სხვა მრავალი ინეტერესიც ჰქონდა. საქართველოში, კერძოდ კი, თბილისში ცნობილი  იყო ინგლისური ენის ყველაზე კარგ მცოდნედ. მის მიერაა ინგლისურად ნათარგმნი კონსტანტინე გამოსახურდიას ურთულესი ენით დაწერილი რომანი „დიდოსტატის მარჯვენა“. მწიგნობარი იყო, თარგმნიდა რუსულადაც. იოსებ გრიშაშვილის ნაწარმოებები აქვს ნათარგმნი და პოეტის ხელით წარწერიანი წიგნიც  გვაქვს: „ბატონ ვახტაგს, ჩემი ლექსის პირველ მთარგმნელს!“.

როდესაც მე დავიბადე, მაშინ ტაბიძის ქუჩას განის ქუჩა, შემდეგ კი წერეთლის ქუჩა ერქვა... ჩვენს სახლში ცხოვრობდა ნიკოლაძეების დიდი ოჯახი, ნიკო ნიკოლაძის ოჯახიც აქ იყო. თავად ნიკო ადრე გავიდა საქართველოდან, მაგრამ მის ორივე ქალიშვილს ვიცნობდი, უფროსები იყვნენ ჩემზე. ერთ-ერთი ქალიშვილის მეუღლე ნიკო მუსხელიშვილი იყო... აი, ასეთი ეზო გვქონდა,  ძალიან დიდი ხიბლი ჰქონდა ამ ეზოს... აქ ცხოვრობდა, ასევე, გიორგი ნიკოლაძეც, რომელიც პროფესიით მეტალურგი, მაგრამ თან სპორტსმენიც იყო... თუ სწორად მახსოვს, 1924 წელს მან მოაწყო თბილისის პირველობა ჭადრაკში. ლენინგრადიდან ჩამოსული იყო ვინმე გეცბერი - ჭადრაკის დიდი ოსტატი. მამაჩემმა და იმ გეცბერმა გაიყვეს პირველი ადგილი. აი, ასეთი იყო მამაჩემი!

დედაჩემი, თამარ ქართველიშვილი, თავდაპირველად პეტერბურგში სწავლობდა, შემდგომ ჟენევაში. ინგლისური მანაც კარგად იცოდა, ასევე,  მშვენივრად ფლობდა ფრანგულ ენასაც. შოტლანდიურ თუ ინგლისურ საელჩოში მუშაობდა. ბოლშევიკები რომ შემოვიდნენ, დააპატიმრეს და ციხეში ჩასვეს. ახალგაზრდა ქალიშვილი გოგონა, მე მგონი, რამდენიმე თვე იყო იქ. ბაბუაჩემი, მიხელ ლავრენტის ძე ქართველიშვილი, პროფესიით ვექილი და გავლენიანი კაცი იყო - მან დაიხსნა დედა ციხიდან. მაგრამ დედასთვის პატიმრობას უკვალოდ არ ჩაუვლია, ნერვიული სისტემა ჰქონდა ძალიან ცუდ დღეში, ეშინოდა გარეთ გასვლა და მარტო ვერც გადიოდა.  ასეთი საშინელი შედეგი მოჰყვა ამ ფაქტს.

ჩემი მეუღლე - ნათელა ერისთავია. ჩემი მშვენიერი ნათელას პორტრეტი მე მაშინ დავხატე, როცა ჯერ მეუღლეები არ ვიყავით. გიგლა ფირცხალავა, ცნობილი კარიკატურისტი, ჟურნალ „ნიანგის“ თანამშრომელი, თავადაც იუმორით სავსე პიროვნება იყო... და სულ ამბობდა: „ნახე, ნახე რა გოგო იყო და შენს ხელში რა გახდაო!“  (ილ. 2, 3)

გვყავს შვილი - ალექსანდრე ერისთავი, რომელმაც დაამთავრა სამხატვრო აკადემია, კარგი მხატვარია, აბსოლუტურად განსხვავებული, უფრო „თანამედროვე მხატვრობას“ ქმნის.  ერთხელ, გია ბუღაძე აკადემიის რექტორობის დროს მესტუმრა და ძალიან მოეწონა და დაინტერესდა ალექსანდრეს ნახატებით. თან, იმ დროს აკადემიისთვის ახალ კადრებს ირჩევდა და მაშინ მიიღო იქ. რამდენიმე წელი იყო აკადემიაში, ფერწერის პედაგოდად. ყავს ცოლ-შვილი. ორი ბიჭის მამაა - დიმიტრის და ლევანის. (ილ. 4)

ვსწავლობდი და 1950 წელს დავამთავრე ვაჟთა მესამე სკოლა. იმავე წელს შევედი აკადემიაში ახლა 4 წელია, მაგრამ მაშინ 6 წელი გრძელდებოდა სწავლა და 1956 წელს დავიცავი დიპლომი.  ამ წლებში  უკვე გაძლიერებული იყო სოცრეალზმისგან გათავისუფლების  ტალღა.

გოგონები, გაზაფხულის კაბებს რომ ჩაიცვამდნენ და რუსთაველის გამზირზე სეირნობდნენ, თემად აი, ის ავიღე..  ჩემი პირველი სურათები, შემდგომ ძალიან ცნობილი გახდა: „გაზაფხული“ ხშირად იბეჭდებოდა ხოლმე.. „იების გამყიდვველი“ (ილ. 5,6)  - აი, ეს სოფლელი ბიჭი... „კლასობანა“... და ამ ცხოვრებისეული სურათებით გავხდი პოპულარული, ცნობილი მხატვარი.

ასევე, ძალიან ბევრი წიგნი მაქვს გაფორმებული: უილიამ შექსპირის „ჰამლეტი“ მაქვს დასურათებული; განსაკუთებით მიყვარს ილია ჭავჭავაძის „კაცია-ადამიანისთვის“ შექმნილი ჩემი ილუსტრაციები.  (ილ. 7,8,9)

ბატონო დიმიტრი, თქვენი როლი კინომხატვრობაშიც ძალიან დიდია, იქნებ, ამაზეც ისაუბროთ

დიდი თეატრალი არ ვარ. მხოლოდ ერთხელ მომიწია ბათუმში, პატარა ფილმის შექმნაში ჩართვა, რომელსაც რეზო ჩხეიძე იღებდა და მხატვრად მომიწვია. იქ ყოფნის დროს ვმეგობრობდი ბათუმელ რეჟისორებთან და მსახიობებთან. ამ დროს თემურ აბაშიძემ ბათუმში დადგა „პეპო“. იმ ფილმში ვიღებდით სერგო ზაქარიაძეს და ძალიან კმაყოფილი ვარ, რომ გავიცანი ეს დიდი მსახიობი და პიროვნება. ვცხოვრობდით „ინტურისტში“, სადაც ხშირად მსტუმრობდა ზურაბ ნიჟარაძე  და სწორედ მაშინ, ერთად გავაფორმეთ „პეპო“.

იმის შემდეგ კინოშიც ვმოღვაწეობდი და ვამაყობ, რომ ძალიან ცნობილი და კარგი ქართული ფილმების დამდგმელი მხატვარი ვარ. დავიწყოთ: „არაჩვეულებივი გამოფენა“, ოთარ იოსელიანის „გიორგობის თვე“, „იყო შაშვი მგალობელი“. (ილ. 10,11,12)

ოთარმა ჩამიყვანა პარიზში და იქ გავაკეთეთ ერთი ძალიან კარგი ფილმი, რომელსაც ჰქვია „მთვარის ფავორიტები“. ამ ფილმმა ვენეციის ფესტივალზე აიღო დიდი პრემია და ამ პრემიის გამო ოთარი პარიზის საპატიო მოქალაქე გახდა. მან არამარტო მხატვრად, არამედ მონტაჟშიც ჩამწერა. სანამ ფილმის გადაღება დაიწყებოდა, მე ისეთი ამოცანა მქონდა: კადრი კადრში ისე გადასულიყო, რომ შეუმჩნეველი და უწყვეტი ყოფილიყო. და მე ეს მოვახერხე! მთელი ფილმი იყო დახატული, კამერის მოძრაობა, მსახიობის მოძრაობა - ყველაფერი მქონდა დახატული.  ამას კრიტიკოსებმა  მიაქციეს ყურადღება და მერე ბევრი დაწერეს.

გადაღება როცა დაიწყო, მე უკვე იქ აღარ ვიყავი საჭირო და წამოვედი, მანადმე 6 თვე „ვიჯექი“ პარიზში, მთელი ფილმი დავხატე. ამიტომ ამბობდა ოთარი, რაც უნდა „ნაბახუსევი“ ვიყო, კამერა თვითონ იღებსო.

ერთი ეპიზოდი არის იმ ფილმში, როცა ერთ-ერთი გმირი იგებს, რომ ცოლი ღალატობს. კადრი ასეთია: ეს კაცი მოდის და იმ სახლს გაუვლის, სადაც ბოლო სართულზე მისი ცოლი წევს საყვარელთან. და დგება ამოცანა - აი, როგორ შევაერთოთ ახლა ეს შეუწყვეტლად. ისე კი არა, რომ ეს მოდის და მერე იმათ კადრს აჩვენებ. მაგრამ მაგ დროს მე იქ აღარ ვიყავი და ოთარის მეუღლემ, რიტამ, მითხრა, რომ ერთი კვირა იღებდაო ამ კადრს. ანუ ასე გამოვიდა -  ეს პერსონაჟი მოდის, ფეხი გაკრა მტრედს, აფრინდა მტრედი  და დაჯდა რომელიღაც ფანჯარაზე. კაცს გადაღებისას მოჰყვება კამერა, ფეხს გაკრავს მტრედს, შემდეგ მტერდს გაჰყვება კამერა მთელს სართულებზე და ბოლოს,  მტრედის ფიტულას სვავენ ფანჯარაში, სადაც შეყვარებულები არიან და შემოდის ეს კადრი. ერთი კვირა იწვალა ოთარმა ამ კადრის გადაღებაზე. მერე ბევრი დაიწერა ჟურნალებში მაგ ფილმის შესახებ.

ელდარ შენგელაიას ორი ფილმის მხატვარი ვარ, ასევე, მერაბ კოკოჩაშვილის ფილმისა „გზა მშვიდობისა, ჯაყო!“ სხვათა შორის, ალბათ, უნდა დაერქვა ჯაყელო, იმიტომ, რომ ჯაყოსთან მაინც სულ სხვა ასოციაციები გვაქვს ქართველებს. ჩემი შვილი სანდრო პატარა იყო მაშინ, 8 წლის და მანაც ითამაშა ამ ფილმში.

გერმანიაში ოთართან ვაკეთებდით აფრიკულ ფილმს „და იქმნა ნათელი“. ოთარი სტიპენდიანტი იყო, მშვენიერი ბინა ჰქონდა დასავლეთ ბერლინში, მაშინ ბერლინი ორად არ იყო გაყოფილი.  იქ 3 თვე ვიმუშავეთ, „რასკადროვკები“ გავუკეთე ფილმისთვის. სხვათა შორის, ოთარმა შემოიღო ქართულ კინომატოგრაფში ფილმის ე.წ. კადრირება  და მთელი ფილმი დახატული მაქვს მე. ოთარი ამბობდა, რომ რაც უნდა ნაბახუსევზე ვიყო, ეს „რასკადროვკები“  რომ მიდევსო, პირდაპირ თავისთავად მიდის, პირდაპირ კამერა სჭირდება და ისე ვიღებო, იოლად, იმიტომ, რომ კადრის ყველა გადასვლა-გადმოსვლა,  კადრის სიგრძე,  ყველაფერი არის აღნიშნული იმ კადრირებებზე, ფურცლებზე.^{ფილმოგრაფია:}

ზღვის ბილიკი (1961) -დამდგმელი მხატვარი

სალამური (1964) -  დამდგმელი მხატვარი

გიორგობისთვე (1966) -  დამდგმელი მხატვარი

არაჩვეულებრივი გამოფენა (1968) -  დამდგმელი მხატვარი

იყო შაშვი მგალობელი (1970) -  სცენარისტი, დამდგმელი მხატვარი

გზა მშვიდობისა ჯაყო (1973) -  დამდგმელი მხატვარი

კაპიტნები (1974) -  დამდგმელი მხატვარი

შაბათ საღამოს (1975) -  დამდგმელი მხატვარი

მწვერვალი  (1976) -  დამდგმელი მხატვარი

ყვარყვარე (1978) - დამდგმელი მხატვარი

ექსპრეს-ინფორმაცია (1993) - დამდგმელი მხატვარი

ხვეული კიბით (2001) -  დამდგმელი მხატვარი. იხ.: Error! Hyperlink reference not valid.

ოთარმა შემომთავაზა,ასევე, თანამშრომლობა ფილმში „პასტორალი“. შესანიშნავი ფილმია, სადაც მოქმედება მეგრულ სოფელში ხდება. ეს ფილმი არის იმაზე, რომ სოფლის მოსახლეობა და ქალაქელები ფსიქოლოგიურად უკვე ერთმანეთს ვეღარ უგებენ, ერთმანეთის არ ესმით. მაგრამ მეტი სიღრმისთვის აიღო მეგრული სოფელი, რომ კიდევ უფრო მკაფიოდ გამოეხატა სათქმელი. დედააზრი იყო ის, რომ ქალაქელ ინტელიგენციას და სოფლელ გლეხს ისეთი კავშირი აღარ აქვს. ვიფიქრე, ვერ შევძლებდი, რადგან მე თბილისი ვიცი, მეგრული სოფელი არ ვიცი და ოთარს შევთავაზე, აეყვანა ვახტანგ რურუა და მართლაც, ამ ფილმის მხატვარი ვახტანგი გახდა. შესანიშნავი ფილმი გამოვიდა.

და შემდგომ, როცა გავხდი მხატვარი აფრიკული ფილმისა - „და იქმნა ნათელი“, ოთარმა მითხრა: „მეგრული სოფელი არ იცი, აფრიკული კი კარგად გცოდნიაო?“

ჩვენი კინემატოგრაფი, ქართული კინო ძალიან ძლიერია. ბელგრადში რომ გამოფენა მქონდა 1986 წელს, ელდარ შენგელაიამ ჩამოიტანა ქართული ფილმების რეტროსპექტივა და იმ დარბაზში, სადაც ჩემი გამოფენა იყო, გადიოდა ეს კადრები. იუგოსლაველები აღფრთოვანდნენ - ამ პატარა ქვეყანას რამხელა კინემატოგრაფი გქონიათო. ელდარს ჩამოყვა ემილ კლიმოვი, რომელიც იყო საბჭოთა კავშირის მთავარი კინომატორაფიის მდივანი. ელდარმა დაიწყო იმის ახსნა, თუ რატომ გვაქვს კარგი კინემატოგრაფი ქართველებს. თქვა, რომ მწერლობა და თეატრი კარგი გვქონდაო ქართველებს. მწერლები სცენარისტები გახდნენ და თეატრის რეჟისორებმა დაიწყესო კინოს გადაღება. რამდენიმე გვარიც დაასახელა. კლიმოვმა განზე გასწია და თქვა: „Это все вам лапшу на уши вешает, Эльдар, потому что, грузины самые талантливые в мире люди“. ასეთ თქმას ნამდვილად არ ველოდი მე ამ კლიმოვისგან, შოვინსტი მეგონა, მაგრამ ასე „ჩაეჭრა“ ელდარს და ასეთი ფრაზა „ისროლა“. მე მგონი რუსებიც იყვნენ დაპატიჟებული, იუგოსლავებიც, მაგრამ, ეტყობა, იქაური რუსებისთვის იყო გათვლილი ეს რეტროსპექცია.

ძალიან ბევრი პორტრეტი მაქვს გაკეთებული ჩემი თანამედროვეების. აგერ, მაგალითად, კარლო კალაძის პორტრეტი, გარდა იმისა, რომ პოეტი იყო, ასევე, იყო გამომცემლობა „მერანის“ დირექტორიც.

ოპერის ვიოლონჩელისტის, ხნიერი კაცის პორტრეტიც დავხატე; ასევე, ულამაზესი ქალბატონის,  სერგო ზაქარიაძის შვილიშვილის, ნინოს პორტრეტი.

თენგიზ აბულაძის ფილმის „მე, ბებია, ილიკო და ილარიონის“ მხატვარიც ვიყავი და მანანა აბაზაძე დავხატე. ეს ერთ-ერთი პირველი პორტრეტია ჩემი, ადრეულია და ძალიან მიყვარს. ედმონდი (კალანდაძე) ძალიან ძუნწად იწონებდა რამეს, მაგრამ გამოფენაზე რომ ნახა ეს ნამუშევარი, შემიქო ძალიან.

თითქმის ყველა ჟურნალთან ვთანამშრომლობდი, განსაკუთრებით - „ცისკართან“. ძალიან ბევრ და დიდ ქართველ მწერალს ვიცნობდი და ვმეგობრობდი კიდეც. ჩემი ერთ-ერთი საუკეთესო მეგობარი იყო ოთარ ჭილაძე, ასევე, თამაზ ჭილაძე, ტარიელ ჭანტურია, გივი გეგეჭკორი, ჯანსუღ ჩარკვიანი, ჭაბუა ამირეჯიბი...

ბატონო დიმა, როდის გამოვლინდა თქვენში ხელოვანის ნიჭი?

ჩემში ამის დანახვა ადვილი იყო, რადგან მამაჩემმა გვიან დაამთავრა აკადემია, ისიც გრაფიკოსი იყო.  მე მოწმე ვიყავი, მამაჩემი რომ წიგნებს აფორმებდა, სურათებს ქმნიდა, მასალაც მქონდა -  ფანქრებიც, აკვარელის საღებავები, ფუნჯები, ქაღალდი და ამან განაპირობა... ეს ცნობილია, ხშირად ხდება, რომ რაღაც პროფესია ტრადიციულად გადადის ოჯახში... ხომ გითხარით, ჩემმა შვილმაც დაამთავრა აკადემია.

გთხოვთ გაიხსენოთ თქვენი ბავშვობის წლებიდან ყველაზე დასამახსოვრებელი ეპიზოდი (ეპიზოდები), რომელიც დაკავშირებულია ამჟამინდელ პროფესიასთან

ეს იყო ომის დრო. ყველა ბავშვს შიოდა... მამაჩემი მხატვარი კაცი იყო, რა უნდა ექნა...სოფელი არ ჰქონდა.   ისეთი გვარის იყო, რა სოფელზე შეიძლება ლაპარაკი... ბებიაჩემი დადიანის გვარის იყო და იმასაც ჩამორთმეული ჰქონდა მამულები, მამასაც აღარაფერი ჰქონდა, სოფელთან საერთოდ არ ჰქონდა კავშირი და ძალიან გვიჭირდა, ძალიან... მაშინ გავიდა „სამი მუშკეტერი“, ამერიკული ფილმი და ჩვენ ყველას, ბავშვებს, გალესილი გვქონდა რაღაც თვითნაკეთი ხმლები, ვფარიკაობდით ხოლმე. ყოველი ნაკაწრი გვიჩირქდებოდა, იმიტომ, რომ ორგანიზმი გვქონდა ძალიან დასუსტებული. მახსოვს, რომ ყველას გვქონდა შეხვეული ხელები. ეს მწარედ მახსოვს...

თუ შეიძლება გაიხსენეთ ის მასწავლებლები, რომლებსაც წვლილი მიუძღვის თქვენს პროფესიულ წინსვლაში

მამაჩემმა ილუსტრაციის განყოფილება იოსებ შარლემანთან დაამთავრა და მეც იგივე მასწავლებელთან მომიწია ილუსტრაციის სწავლა - შარლემანი ჩემი დიპლომის ხელმძღვანელი იყო.

იოსებ შარლემანის გარდა,  პედაგოგები იყვნენ: სერგო ქობულაძე, დავით (დუდა) გაბაშვილი, სოსო გაბაშვილი, ვასილ შუხაევი - რუსეთიდან ჩამოსული ძალიან ცნობილი მხატვარი. აი, ესენი მოღვაწეობდნენ ჩვენს აკადემიაში. მათთან განსაკუთრებული ურთერთობა არ მქონდა, მაგრამ ყველა სტუდენტმა იცოდა, ვინ ვინ არის და პატივს სცემდა. იმიტომ, რომ მართლა ძალიან კარგი პედაგოგები იყვნენ და, რაც მთავარია, კარგი მხატვრები.

გთხოვთ, მესაუბროთ თქვენი სტუდენტობის საუკეთესო მოგონებებზე, უახლოეს მეგობრებზე, კოლეგებზე..

მე სპორტს მივდევდი, ტანვარჯიშზე დავდიოდი - ადრე ვამაყობდი, ახლა ვტრაბახობ! გაჩვენებთ სურათს- ბოტანიკურ ბაღშია  გადაღებული. მაშინ მოდაში იყო იქ ვარჯიში და ძალიან მეწყინა, რომ თურმე, ეს ბაღი, ახლა ერთი პიროვნების საკუთრება გამხდარა. გოგოებს რომ ვხვდებოდით, ბოტანიკურ ბაღში დავდიოდით, მე იქ ახლოს ვცხოვრობდი. აი, რა ტიპი ვიყავი (სურათს მანახებს) - ბოტანიკურ ბაღში ხიდი ხომ იცით ჩანჩქერზე? იმ ხიდის მოაჯირზე ცალი ხელით ვარ დაყრდნობილი. ჩემმა მეზობელმა, მიშიკო ჩაჩანიძემ, გადამიღო ეს ფოტო. (ილ. 13)

ვმეგობრობდი ზურა ნიჟარაძესთან, თენგიზ მირზაშვილთნ, ედმუნდ კალანდაძესთნ, ჯემალ ლოლუასთან - არაჩვეულებრივი ილუსტრატორი იყო, ქართული ზღაპარი და ქართული წიგნი აქვს გაფორმებული. ლევან ცუცქირიძეც ჩემი უახლოესი მეგობარია.

მწერლებიდან ძალიან ახლოს ვიყავი  რეზო ინანიშვილთნ, არაჩვეულებრივი პიროვნება იყო.

მე სმენა არ მაქვს, მაგრამ იუმორის მიმართ ვარ ძალიან გახსნილი ... ბევრ იუმორისტს ვიცნობდი. თვითონ კარლო კალაძეც იუმორით სავსე კაცი იყო, ჯანსუღ ჩარკვიანიც, გიგლა ფირცხალავაც. ბევრი  სიტუაცია მახსოვს, ესა თუ ის იუმორისტული გამონათქვამი სად და რა სიტუაციაში და რასთან დაკავშირებით იყო ნათქვამი. გავიხსენებდი ასეთ რამეს: გამომცემლობა „მერანის“ დირექტორს, კარლო კალაძეს, გამომცემლობის კურიერად მთიელი ბიჭი ჰყავდა  და თხოვა: - ძია კარლო, თუ შეიძლება, გამიშვით რა, სათიბზე, ერთი ორი-სამი კვირითო. კარლომ ნება დართო - წადი შვილოო. წავიდა ეს ბიჭი და სამი-ოთხი თვე დაიკარგა. რომ დაბრუნდა, კარლო, თურმე, რაღაც საბჭოს ატარებს და შემოვიდა ეს ბიჭი წვერმოშვებული, კარლომ იქვე უთხრა: „ირემო, მთაში მყვირალო, რად მოგიშვია ბარადა?“ აი, ასეთი ხალხი იყო და ბევრ მომენტში სხვათა შორის, სწორედ ეს იუმორის გრძნობა იცავდა ქართველებს.

იუმორი მიყვარს. ჯანსუღი მაგარი იყო... ლადო გუდიაშვილს ვასაფლავებდით, ძალიან ცხელი ზაფხული იყო. ფეხით ავიტანეთ ლადოს სახლიდან მთაწმინდამდე. უკვე ძალიან გაგვიჭირდა... ეხლა გვარს არ ვიტყვი, გვერდზე ცხოვრობდა მხატვარი, კოლია ერქვა. დაღლილებს ოფლი ჩამოგვდის, გვერდზე რომ გავუარეთ მის სახლს, გიგლა ფირცხალავამ თქვა: „ეჰ, კოლია რომ გარდაიცვლება, ქვემოთ ჩასატანი იქნებაო“ - აი, ასეთი შავი იუმორი გამოთქვა.

ამ დასაფლავებაზე შევარდნაძეც ჩვენთან ერთად მოდიოდა ფეხით, სხვა ცეკას მდივნები შავი მანქანებით იქ დაგვხვდნენ, ჯანსუღმა თქვა: „ე, მოშავდნენო!“

ბედნიერი მეგობრები მყავდა, მხატვრები, მწერლები. განსაკუთრებით ჟურნალი „ცისკარი“ გვაერთიანებდა.

ნოდარ დუმბაძის ყველა ნათქვამი მახსოვს. საოცარი ენა ჰქონდა... ერთხელ, მახსოვს, გულრიფშში - მაშინ იაფი იყო ხის ფინური სახლები, თითქმის ყველას ჰქონდა, მათ შორის ნოდარ დუმბაძეს და მერაბ ბერძენიშვილსაც... ჩვენც სულ იქ ვისვენებდით ზღვაზე -  დილით ადრე გიგლა ფირცხალავამ გამაღვიძა - წამოდი გავცუროთო. ცივ წყალში ვიცურავეთ და დინებამ მიგვიყვანა ნოდარ დუმბაძის სახლთან. ნოდარი გამოსულია, მოხვეული აქვს ხალათი, გიგლამ მითხრა: „ე, გამოვიდა გურულების ბალზაკი!“, როდენის ქანდაკება ხომ გახსოვთ, იმას ჰგავდა... სიცილისგან მეგონა ნაღდად დავიხრჩობოდი...

ერთხელ, გულრიფშში, ნოდარ დუმბაძესთან  ვიჯექით და ტელევიზორს ვუყურებდით. უძველესი, პატარა ტელევიზორი ჰქონდა. შემოვიდა ჯანსუღი: „რა არის ეს? დურბინდია?“

ერთხელ „მერანის“ დარბაზში მქონდა გამოფენა და დახურვის დღეს შეიკრიბა საზოგადოება და ჭაბუა ამირეჯიბმა გაიხსენა, რომ ერთ-ერთი სიმპოზიუმის მიმდინარეობისას  აბასთუმანში გაემგზავრა ცნობილი მწერლებით და მხატვრებით სავსე მთელი ავტობუსი. ძალიან ცუდი გზა იყო და ერთ ადგილზე, ხრამის ნაპირთან, ძლივს შეჩერდა ავტობუსის ბორბლებიო. ჭაბუას უთქვამს: - რა იქნება ეხლა ეს ავტობუსი რომ ჩავარდეს ამ ხრამშიო. კარლო კალაძეს კი უპასუხია: - რა იქნება და ხრამისკუსტვაო.

ერთ ამბავსაც მოგიყვებით იუმორში. მე მქონდა ასეთი გატაცება, რომ ვაკვირდებოდი და ვაგროვებდი მსგავსებებს - ვინ ვის ჰგავს, ანუ ზოგი მეგობარი ჰგავს მეორეს, ზოგი რომელიღაც ჟურნალიდან ამოჭრილი მსახიობია  და ვიღაცა  ჩემს ახლობელს ჰგავს. დიდი მასალა  დაგროვდა... იყო ერთი უტიფარი რუსი მწერალი ასტაფიევი, რომელმაც ერთ-ერთ ყრილობაზე  ქართველებს აგინა. არადა, მე იმას არ ვგევარ კაცო, სახით... ახლა ამაზე რა გამახსენდა, ამ ასტაფიევმა ყრილობაზე როცა  წაიკითხა  ეს საშინელება, მოსკოვში ქართველი მწერლების დელეგაციაც იყო ჩასული. როდესაც ასტაფიევმა ტრიბუნიდან გალანძღა ქართველები, მთელი ჩვენი დელეგაცია ადგა და დატოვა დარბაზი. მეგობრები ბევრი ჰყავდათ ჩვენს მწერლებს რუსები და რომ გადიოდნენ, ერთ-ერთმა მიაძახა გულწრფელი ხუმრობით: „Бежали робкие грузины!“, ნოდარ დუმბაძე იქვე მიტრიალდა და მიაძახა:   „Прощай, немытая Россия!“ ორივე ლერმონტოვის ფრაზაა!!

ძალიან საინტერესოა ჩემს ბიოგრაფიაში ერთი ფაქტი: პირველად პარიზში რომ ვიყავი ოთარ იოსელიანთან ერთად, გავიცანი დიდი ქალბატონი, მერი შერვაშიძე. თურმე, ჩვენ რაღაც ნათესავებიც ვყოფილვრთ, ბებიაჩემი დადიანის ქალი იყო. ჰოდა, ჩემს საპატივცემლოდ გააკეთა სადილი ქალბატონმა მერიმ. სამწუხაროდ, ის ფოტო, სადაც ასახულია, თუ როგორ ვეამბორები ხელზე ქალბატონ მერის, სანდრო მამასახლისის სახელოსნოში იყო და ხანძარს შეეწირა.

ქალბატონი მერის მეუღლე გიორგი (გიგუშა) ერისთავი რუსული ჯარის ოფიცერი  და ნიკოლოს II ახლო მეგობარი იყო. ერთად არიან გადაღებულები  გიგუშა ერისთავი და ნიკოლოზ II, უკან სამი ჩოხოსანი დგას. ეს ფოტო ქალბატონმა მერიმ მაჩუქა და თავადვე უკან წამიწერა მათი გვარები.

სხვათა შორის, მერი შერვაშიძის პორტრეტიც მაქვს გაკეთებული. პარიზში რომ ვნახე, უკვე ასაკოვანი იყო, მაგრამ ახალგაზრდობის ფოტო მაჩუქა და იმ ფოტოს მიხედვით გავაკეთე.

ცნობილია, რომ სახვით ხელოვნებაში  გრაფიკის დარგში მოღვაწეობთ და რომელია თქვენი საყვარელი ჟანრი

მე მგონი უფრო საყვარელი და ცნობილი ჩემი ნამუშევრები თბილისის ჟანრული კომპოზიციებია, სადაც უფრო ბევრი გოგონა მონაწილეობს, მაგრამ ბიჭებიც არიან. ეს ჟანრი ჩემთვის უფრო სასიამოვნოა. სხვათა შორის, სერიებს ვაკეთებდი. ჩემი ცნობილი სერიაა „მშრომელები“ - კალმითაა შესრულებული. მისი  შექმნის იდეა კი ასე დაიბადა: ახალგაზრდობაში ვქეიფობდით, ქართველები ვართ და ქეიფის მერე, ასე, დილის 6 საათზე ვბრუნდებოდი სახლში და უცბად, მესმის რაღაცა შრიალი. თურმე, უკვე გამოსულია მეეზოვე და მუშაობს, იცით, შემრცხვა უცებ და პირველი პერსოანაჟი, რაც დავხატე, იყო ეს მეეზოვე, „მშრომელები“... (ილ. 14,15)

ეს არის მამაჩემის სურათი (ერთ-ერთ ნამუშევარზე მიგვითითებს), წიგნებშია ჩაფლული, წიგნების ფონზე ზის და დღე და ღამე ჯდომის გამო, აგერ, რამხელა კუზი აქვს... ცოტა ზედმეტიც გამომივიდა, მაგრამ... კუზი გაეზარდა მასაც და მეწაღესაც.

ძალიან საინტერესოა თქვენი ერთ-ერთი ბოლო პერიოდის სერია - „ლანდები“!

მგონი, ყველა ეს „ლანდების“ სურათები დაკავშირებულია დანახულ ამბავთან. აი, ვთქვათ, ის მანეკენები, რომ დგანან... როგორც ლანდები, ისე არიან, ლამაზები. წინა პლანზე მოხუცი ქალი მოდის, მაგრამ ისინი უფრო ლანდებივით ლამაზები არიან. ქვეცნობიერად, ალბათ, ასეთი ამოცანა მქონდა. (ილ 16)

ამ სერიაში შედის „მიწისქვეშა გადასასვლელიც“. მიწისქვეშა გადასასვლელის რამდენიმე ვარიანტი მაქვს. ლანდებივით ჩანან სიბნელეში ეს სილუეტები ხალხისა, რომლებიც გაივლიან ამ გასასვლელში. მეორე ვარიანტიც გავაკეთე, რადგან დავაკვირდი, რომ ეს ადგილი ამოჩემებული აქვთ მათხოვრებს, გავსებული არის ხოლმე მათხოვრებით მიწისქვეშა გადასასვლელები.(ილ. 17)

ასევე, ამ სერიისაა „მეტრო“. მეტრო, რადგან, მაშინ, ახალგაზრდობაში, ტაქსის ფული არ გვქონდა ჩვენ და უფრო ტროლეიბუსით, ავტობუსით (ილ. 18,19) და მეტროთი დავდიოდით. მეტროც რაღაც მისტიკური მიწისქვეშა სამყაროა. ასე აღვიქვამდი ალბათ...

რა იყო თქვენი სადიპლომო ნამუშევრის თემა?

ილუსტრაციები ანატოლ ფრანსის მოთხრობისთვის „კრენკებილი“. (ილ. 20, 21)

საოცარი რამ მოხდა. დიპლომის წინა წელს ვმუშაობდი კონსტანტინე გამსახურდიას რომანის, „მთვარის მოტაცების“ დასურათებაზე, გაკეთებული მქონდა ესკიზები.  თუმცა, მაშინ, საბჭოთა დროს,  არ მომცეს უფლება კონსტანტინე გამოსახურდიას, ამ დიდი ქართველი მწერლის ნაწარმოების ილუსტრაციები რომ დიპლომად გამეკეთებინა. მაგრამ პარადოქსი რა არის, იცით? როდესაც ვთქვი, რომ მამაჩემმა თარგმნა ინგლისურად კონსტანტინეს „დიდოსტატის მარჯვენა“, მოსკოვიდან თითქმის იმავე წელს მოვიდა დაკვეთა. ე.ი. მაშინ მოსკოვმა გამოსცა კონსტანტინე გამოსახურდია და აქ, სტუდენტს, სადიპლომად არ მისცეს ილუსტრაციების გაეკეთების უფლება კონსტანტინეს ნაწარმოებზე. აი, ასეთი დრო იყო მაშინ, მე რომ ვსწავლობდი.

ვინ იყო თქვენი დიპლომის ხელმძღვანელი და როგორი შედეგი დადგა?

შედეგებით კმაყოფილი ვიყავი, როგორ არა. ჩემი ხელმძღვანელი იოსებ შარლემანი იყო, მაგრამ მაშინ უკვე მოხუცი გახლდათ და შემეგ, კათედრს გამგე თეიმურაზ ყუბანეიშვილი გახდა და დიპლომზე მუშაობის დროს უფრო მასთან მქონდა კონტაქტი. მე, რასაკვირველია, ქართულ ნაწარმოებზე მინდოდა დიპლომის გაკეთება, მაგრამ გაბრაზებულმა ფრანგი ავტორი ავიღე - ანატოლ ფრანსი.

როგორ იდეალურ გარემოს ისურვებდით მუშაობისთვის?

ძალიან მადლიერი ვარ მხატვართა კავშირის, რომ მალევე, აკადემიის დამთავრების შემდეგ, პირველი სახელოსნო მე მივიღე პავლოვის ქუჩაზე. დიდი არ იყო, მაგრამ სამუშაოდ კარგი,  მშვენიერი პირობები მქონდა. ზოგადად, სასურველია, სახელოსნო   ჩრდილო განათებით იყოს, რომ მზემ არ შეგიშალოს ხელი, იქ ეს იყო დაცული. მაგრამ შემდეგ, რამდენიმე მხატვარს (ზურაბ ნიჟარაძე, თენგიზ მირზაშვილი, ჯემალ ლოლუა) ილია ჭავჭავაძის გამზირზე, №19 სახლში მოგვცეს სახელოსნო, არაჩვეულებრივი, ჩრდილო განათებით, ზემო განათებით.

როდის შექმენით და რომელია ის ნამუშევარი, რომელიც თქვენს გარშემო მყოფმა პროფესიონალმა და არაპროფესიონალმა ადამიანებმა შენიშნეს და აღიარეს პირველად?

ბევრმა ჟურნალმა დაბეჭდა რეპროდუქცია ჩემი ნამუშევრებისა „გაზაფხული“, „კლასობანა“ და „იების გამყიდველი“. აი, ამით გავედი მე მხატვრობის ასპარეზზე. და, ასევე, პორტრეტებით: კარლო კალაძის, ნათელა ერისთავის, ნათელა აბაზაძის, მარინა ქარცივაძის ... მარინა ქარცივაძის პორტრეტი აქ არ მაქვს, მომავალი მუზეუმისთვის შეიძინა ბატონმა გია ჯოხთაბერიძემ. პატრიოტი ადამიანია გია ჯოხთაბერიძე. ჯერ ერთი, რომ ბევრი ქართველი მხატვრის ალბომი გამოსცა და თანამედროვე მხატვრობის მუზეუმსაც აშენებს, სავარაუდოდ, მომავალ წელს იქნება მზად.

თქვენი ნამუშევრებიდან რომელია თქვენთვის „ყველაზე საყვარელი“?

მამას რომ ჰკითხო, 8 შვილიდან რომელია ყველაზე საყვარელი, ვერ გეტყვის, ვერც მე გიპასუხებთ.

ჯგუფურ გამოფენებში ხშირად იღებდით მონაწილეობას?

დიახ, საკმაოდ ხშირად. მქონდა პერსონალური გამოფენებიც და გამოფენები საზღვარგარეთაც.^{ჯგუფური გამოფენები: 2014 - გამოფენა „პოსტსტალინური ლიბერალიზაცია ქართულ მხატვრობაში“, ეროვნული გალერეა, თბილისი, საქართველო.}

2009 – „თაობიდან თაობამდე - ქართველ მხატვართა ოჯახები“, მერაბ ბერძენიშვილის სახელობის კულტურის ცენტრი „მუზა“, თბილისი, საქართველო.

1999 – „ასი ნახატი“, ეროვნული გალერეა, თბილისი, საქართველო.

1981 - საქართველოს ხელოვნების გამოფენა, ბერლინი, გერმანია.

1979 - სამხატვრო გალერეა „დარიალი“, პარიზი, საფრანგეთი.

1957 - წლიდან მონაწილეობს თბილისის საგამოფენო სივრცეში შემდგარ ყველა მნიშვნელოვან გამოფენაში.

1957-1995 სისტემატურად იფინებოდა მოსკოვის საგამოფენო ცენტრ „მანეჟში“.

1950-იანი წლებიდან აქტიურად მოღვაწეობს წიგნის მხატვრული გაფორმებისა და კინოს მხატვრობის დარგში. მიღებული აქვს მრავალი ჯილდო და პრემია. (ინფორმაცია ამოღებულია საიტიდან - http://www.art.gov.ge)

პერსონალური გამოფენები:

2011 - საჯარო ბიბლიოთეკა, თბილისი, საქართელო.

2008 - გალერეა „შარდენი“, თბილისი, საქართველო.

2006 - მერაბ ბერძენიშვილის სახელობის კულტურის ცენტრი „მუზა“, თბილისი, საქართველო.

2002 - გალერეა „TMS“, თბილისი, საქართველო.

1995 - სამხატვრო გალერეა, ბათუმი, საქართველო.

1986 - კულტურის ცენტრის საგამოფენო დარბაზი, ლუბლიანა, სლოვაკეთი.

1986 - კულტურის ცენტრის საგამოფენო დარბაზი, ბელგრადი, იუგოსლავია.

1976 - გამომცემლობის „მერანი“ - საგამოფენოდარბაზი, თბილისი, საქართველო.

1975 - აღმოსავლეთის ხელოვნების მუზეუმი, მოსკოვი, რუსეთი.

1966 - საქართველოს მხატვართა კავშირის საგამოფენო დარბაზი, თბილისი, საქართველო.

1966 - ჟურნალის „Юность“ გამომცემლობის საგამოფენო დარბაზი, მოსკოვი, რუსეთი.

(ინფორმაცია ამოღებულია საიტიდან - http://www.art.gov.ge)

გამოფენები საზღვარგარეთ:

1986 - კულტურის ცენტრის საგამოფენო დარბაზი, ლუბლიანა, სლოვაკეთი.

1986 - კულტურისცენტრისსაგამოფენოდარბაზი, ბელგრადი, იუგოსლავია.

1981 - საქართველოს ხელოვნების გამოფენა, ბერლინი, გერმანია.

1979 - სამხატვრო გალერეა „დარიალი“, პარიზი, საფრანგეთი.

1975 - აღმოსავლეთის ხელოვნების მუზეუმი, მოსკოვი, რუსეთი.

1966 - ჟურნალის „Юность“ გამომცემლობის საგამოფენო დარბაზი, მოსკოვი, რუსეთი.

1957-1995 სისტემატურად იფინებოდა მოსკოვის საგამოფენო ცენტრ „მანეჟში“.

(ინფორმაცია ამოღებულია საიტიდან - http://www.art.gov.ge)

ნამუშევრები ინახება:

საქართველოს ეროვნული მუზეუმი;

მოსკოვის აღმოსავლეთის ხალხთა ხელოვნების მუზეუმი;

კერძო კოლექცია:

საფრანგეთი

ამერიკა - კერძო გალერეის საკუთრება.

ბატონო დიმა, გქონიათ როდესმე ისეთი მომენტი, რომ საკუთარი ნამუშევრები გაგინადგურებიათ?

განადგურებით არა, მაგრამ ერთ-ორი მომპარეს გამოფენიდან. ზურა ნიჟარაძის სახელოსნოში, ბესიკის ქუჩაზე ვხატავდით ხოლმე და იქიდან დამეკარგა ერთი ნახატი, გაქრა... მერე, გავიდა ორი წელი და არჩილ სულაკაურმა თქვა, მე შევედი ფანჯრიდან და მოვიპარე ეს ნახატიო! (იცინის)

ერთხელ, მხატვართა კავშირის საცავში ვიყავი და რაღაც ნამუშევრებს ვეძებდი. თურმე, ძირს აგდია რომელიღაც ნამუშევარი და ზედ დავდივარ, შემდეგ შევამჩნიე, რომ ეს ჩემი ნახატი ყოფილა, ამოუღიათ ჩარჩოდან და იატაკზე იდო ეს უზარმაზარი სურათი, დიდი ამბავი ავტეხე.

„ეზო“ ჰქვია ამ სურათს და ძალიან მიყვარს, რადგან პავლოვის ქუჩაზე, პირველი სახელოსნო რომ მქონდა, იმის პირდაპირ დიდი სახლი იყო, ვაკვირდებოდი ამ სახლს, რაც ხდებოდა იქ, გარშემო, ლამის სახელებიც კი ვიცოდი ამ სახლის ბინადრების... სურათზეც ყველა თავისი საქმით არის გართული... აქ ბავშვები კლასობანას თამაშობენ, ცელქობაც იცოდნენ ბავშვებმა,  კარებზე ზარს დარეკავდნენ და მერე გაიქცეოდნენ...

იცით, მე არ მიყვარს რაღაცების გამოგონება, რასაც დავინახავ, ავსახავ და ფსიქოლოგიურად მაინც რაღაც აქცენტს გავუკეთებ ხოლმე.

ფერმწერს აქვს ძლიერი იარაღი - ფერი. როგორც ედმუნდის (კალანდაძის) ფერწერა... ფერით შეიძლება სამყაროს შექმნა. ჩვენ, გრაფიკოსებს კი არ გვაქვს ასეთი ძლიერი იარაღი - ჩვენ შეიძლება პატარა მოთხრობაც „გავურიოთ“, კოლორიტული სიუჟეტები და ... გამოდის სცენა...

ედმუნდის ნამუშევრებიდან ყველაზე მეტად მიყვარს „ორთქმავალი“, ბათუმის მუზეუმშია მისი ეს ნახატი ...  შესანიშნავი სურათია! როგორც ჰყვება რაღაცას ემოციით, ასევეა დაწერილი.

თქვენს შესახებ არის გამოქვეყნებული პუბლიკაციები?

ძალიან ბევრი დაიწერა, სხვათა შორის. თამაზ ჭილაძეს აქვს წერილი, რომელსაც ჰქვია „იების გამყიდველი“, ანუ, მე დამარქვა ამ წერილში იების გამყიდველი.

ასევე აქვს დაწერილი წერილი რეზო ინანიშვილს. მაშინ მამაჩემი მოიძიებდა და აგროვებდა ნაწერებს ჩემს შესახებ, ახლა ნათელა (მეუღლე) აკეთებს ამას. ბევრია მასალა.

თქვენ თვითონ ხომ არ დაგიწერიათ რაიმე თეორიული ნაშრომი ხელოვნების საკითხებზე?

მე არ მეხერხება წერა. თუმცა, ჩემს თავს დიდი ხანია უფრო მკითხველი დავარქვი, ვიდრე მხატვარი, რადგან კითხვაში უფრო მეტ დროს ვხარჯავ, ვიდრე ხატვაში.

თენგიზ მირზაშვილი იყო ძალიან ჭკვიანი. ვახუშტი კოტეტიშვილი იხსენებდა მოსკოვში ყოფნის დროს, როდესაც ისინი ერთ ბინაში ცხოვრობდნენ. ვახუშტის დიდი იუმორის გრძნობა ჰქონდა. თურმე, უთხრა თენგიზს: „ჩუბჩიკ, გავედი ახლა მე და ერთ საათში მოვალ. აბა, შენ იცი, ერთი 30 ნახატი დამახვერდე!“ რომ მივედიო 2-3 საათში, 130 ნახატი დამახვედრაო. თენგიზი სწრაფად მუშაობდა, ჩემი უსაყვარლესი მხატვარია. ფიროსმანივით მიყვარს (თენგიზ მირზაშვილის ნაჩუქარ სურათებს გვანახებს).

ოთარ ჭილაძეს აქვს გენიალური ლექსი, ზეპირად ვიცი, მაგრამ წაგიკითხავთ. ურთულესი დამოკიდებულება აქვს თავის სამშობლოს მიმართ:

„შენა ხარ ჩემი ჯილდოც, სასჯელიც,

გულზე ახლოს ხარ და ღმერთზე ზემოთ,

ჩემო ტანჯულო, ჩემო მტანჯველო,

დაულეველო სამშობლოვ ჩემო!

შენთან ვარ, მაგრამ მაინც დაგეძებ,

როგორც დაეძებს საჭმელს მშიერი

და ამ პატარა მიწის ნაგლეჯზე

შემაძრწუნელად ვარ ბედნიერი“

გაგიჩუქებიათ ნამუშევარი?

კი, ძუნწად. ისე არა, როგორც ჩუბჩიკა არიგებდა.

გაგიყიდიათ?

კი, გამიყიდია. ბოლო დროს მენანება, რადგან მიჭირს ხატვა. ოპერაცია გავიკეთე და დგომა მიჭირს. სანამ მოვეწყობი სახატავად, ხან ფეხი მტკივა, ხან ზურგი... იშვიათად ვხატავ...

გული გწყდებათ, როდესაც საკუთარ ნამუშევარს სცილდებით? თუ თვლით, რომ ეს აუცილებელია თქვენი შემოქმედების პოპულარიზაციისთვის?

ალბათ, საჭიროა, მაგრამ ბოლო პერიოდში ძალიან მწყდება გული. პირდაპირ გულიდან ვიგლიჯავ ხოლმე ნამუშევარს. კიდევ კარგი, ბევრი მყიდველი აღარ მყავს (იცინის). ისე კი, ძალიან მწყდება გული.

როგორი რექცია გაქვთ, როდესაც თქვენს ნამუშევარს აკრიტიკებენ?

ძირითადად, სულ მაქებდნენ პრესაში. ერთხელ იყო ასეთი შემთხვევა. რუსთაველზე რომ იყო გამოფენები, გამოვფინე ბოშა ქალები, ძალიან მიყვარს ეს ნამუშევარი... სპეციალურად გავაკეთე, რომ ამ უსახო სახლების ფონზე მეჩვენებინა, როგორ მოდის მშვენიერი სილამაზე ბოშა ქალების სახით. ვხედავ, გამოფენაზე  ერთი ხნიერი ქალი ძალიან ყურადღებით უყურებს ნამუშევარს. მივედი, მგონია, რომ შემაქებს და უცებ, ამბობს: „- რა არის ეს, ასე შეიძლება ბავშვის დახატვა?  ნახე, რა მახინჯები არიან?!“, რა უნდა მეთქვა - არაფერი, გამეცინა.

ქართველი ხელოვანებიდან ყველაზე მეტად ვის შემოქმედებას აფასებთ?

ყველა ქართველი მხატვარი მიყვარს, თითქმის ყველა. უჩა ჯაფარიძე, რომელიც ითვლებოდა ოფიციოზის მხატვრად, მასაც აქვს პერიოდი, როდესაც კარგი სურათებს ქმნიდა. დავით კაკაბაძე გვყავს ჩვენ, ლადო გუდიაშვილი, ზურაბ ნიჟარაძე, თენგიზ მირზაშვილი. მირზაშვილის გამოფენა რომ მოეწყო,  თვითონ გარდაცვლილი იყო უკვე, მე მაშინ ვთქვი, რომ თენგიზის ყველა სურათი არის სარკმელი, რომელშიც ჩვენ ვიყურებით, იმიტომ, რომ დავლილი აქვს მთელი საქართველო, მოგზაური იყო. თვითონაც თითქმის თვითმფრინავში დაიბადა - დედამისი ასლების სპეციალისტი იყო, სოფიო, მამა კინოს მხატვარი და, აი, ჩუბჩიკა დაიბადა სვანეთში.

ძალიან კარგი მხატვრები ყავს ამ პატარა საქართველოს. პოეტებზე ხომ ზედმეტია ლაპარაკი - ეს პოეტების ქვეყანაა. ოთარ ჭილაძის საღამო რომ მოაწყვეს, უკვე ოთარი თვითონ აღარ იყო ცოცხალი, მე მაშინ ვთქვი, რომ პოეზია არ გვიკვირს არავის, იმიტომ, რომ დიდი პოეტები გვყავდა, დაწყებული რუსთაველიდან  და თავად ოთარ ჭილაძით დამთავრებული. მაგრამ ოთარს, გარდა ლექსებისა, რომანი აქვს დაწრილი: „ყოველმან ჩემმან მპოვნელმან“ - ეს არის თანამედროვე პროზის დიდი, გენიალური ნიმუში.  აკადემიაში გრაფიკას ვასწავლიდი, ილუსტრაციას. რამდენიმე დიპლომანტი მყავდა - ჩემს ხელში ბევრმა გააკეთა დიპლომი ოთარის ამ რომანზე. მეც მაქვს დასურათებული და ოთარს ვაჩუქე ეს ჩემი ილუსტრაციები.

უნიჭიერესი ქალი მხატვრები გვყავს: ლორეტა შენგელია, ლალი ზამბაზიძე. ორივე მშვენიერი გრაფიკოსია. რომ არაფერი ვთქვათ ელენე ახვლედიანსა და თეონა ასიტაშვილზე. თ. ასიტაშვილი ჩემთან ერთად სწავლობდა, ძლიერი აკვარელისტი იყო. ქმარი ჰყავდა გერმანელი და მან დრეზდენის მუზეუმში იმუშავა, როგორც რესტავრატორმა. მერე იქიდან ჩამოსული, თბილისის სამხატვრო აკადემიაში ასწავლიდა რესტავრაციის ფაკულტეტზე. შემდგომ, სახელმწიფო მუზეუმში მუშაობდა რესტავრატორად. აკვარელი ძალიან რთული მასალაა, „ალა პრიმა“ უნდა გააკეთო. მე ამიტომაც არ ვმუშაობ ამ მასალაში, სულ რამდენიმე ნამუშევარი მაქვს ამ ტექნიკით შესრულებული, ვერ გავბედე... ძნელია ძალიან. მე წვალება მიყვარს ქაღალდის, აკვარელი კი ერთი ხელის მოსმით უნდა გაკეთდეს..

რომელი უცხოელი ხელოვანი გიყვართ?

ძნელია თქმა, რა ვიცი. სადღაც წავიკითხე: ყველაზე დიდი ლიტერატურა დაწერილი ყოფილა ქრისტეზე, მეორე ადგილზე არის ლეონარდო და ვინჩი, მესამეზე - ჩარლი ჩაპლინი. ლეონარდო და ვინჩზე და ჩემს საყვარელ ჩარლი ჩაპლინზე - საინტერესო ფაქტია, არა? იმიტომ, რომ ჩარლი იყო დიდი მოვლენა და კინოში საერთოდ მირჩევნია ყველა რეჟისორს.

როგორც გითხარით, კითხვა მიყვარს ძალიან, ვკითხულობ ახლაც. ახლახანს გადავიკითხე მთელი დიკენსი, ძალიან ვაფასებ, გენიოსია! ბავშვობაშიც ვკითხულობდი, ყველას ჰქონდა მისი ეს 30 ტომი, მაგრამ არავინ კითხულობდა, მარტო მე ვკითხულობდი. ფოლკნერს სადღაც, რომელიღაც ინტერვიუში ჰკითხეს - რომელია თქვენი ყველაზე საყვარელი მწერალიო და მაშინვე დიკენსი დაასახელა. ამის ხათრით, ახლა ხელახლა დავიწყე და ვკითხულობ დიკენსს, ასე მგონია, ახლა უფრო ვწვდები, შესანიშნავი მწერალია! ძალიან დიდი მწერალია თვითონ ფოლკნერიც... ყველა დიდი მწერალი მიყვარს...

ბატონი დიმა, თქვენი შემოქმედებითი ცხოვრების მანძილზე თუ ყოფილხართ ვინმე სხვა მხატვრის გავლენის ქვეშ?

არა მგონია. მე ყოველთვის იმდენად მიტაცებდა ის,  რაც თბილისში ხდება,  რომ ვფიქრობ, არ ვიყავი არავის  გავლენის ქვეშ... ასე მგონია, ყოველ შემთხვევაში... არ ვიცი... ვერ გეტყვით. ჩუბჩიკა და ზურა ნიჟარაძე უფრო ხალასად, თავისუფლად ხატავდნენ. მე ცოტა უნდა ვიფიქრო, კომპოზიცია გავაკეთო, მერე ვიწყებ ხატვას. პიკოს ვეძახდით ზურა ნიჟარაძეს. როცა ქართულად თარგმნილი შექსპირი გამოიცა, მე შემხვდა „ჰამლეტის“ ილუსტრაციები. წავიკითხე ივანე მაჩაბლის თარგმანი, წავიკითხე პასტერნაკის თარგმანი, მერე ინგლისელი დიდი მსახიობი კითხულობდა მთელ ტექსტს და მასაც მოვუსმინე... მოკლედ, დიდხანს მოვუნდი.  აბა, ჩუბჩიკამ 100 ნახატი რომ დაახვედრა 30-ის მაგივრად, ასე ვერ ვმუშაობდი. ვგიჟდები, ძალიან მიყვარს, რა...

რა აზრის ბრძანდებით თანამედროვე ქართულ ხელოვნებაზე?

იცით, რაღაც ძალით თუ არის გაკეთებული, არ მიყვარს... ერთ დროს გამოჩნდა სიმახინჯეში სილამაზე, სიმახინჯის პრივალირება... იყო ასეთი მიმართულება. ეს ვერ მივიღე. თვითონ მხატვრებსაც ვერ დაგისახელებ, გვარები არ მახსოვს. აი, ამის წინააღმდეგი ვარ. მერე, ხანდახან რომ ამოტივტივდება ისევ  აბსტრაქცია თანამედროვე სახელით, აღარ არის უკვე ეს თანამედროვე. მაგას უკვე  150-200 წლის ისტორია აქვს.. ანუ, გამოდის, რომ აბსტრაქციაც არ არის თანამედროვე. რაც იხატება, ყველაფერი თანამედროვეა, თუ შენ შენით მიხვედი იქამდე... რა ვიცი.

დღეს უკვე აღარ ვიცი, რა ხდება ევროპაში მხატვრობის მხრივ, ტელევიზიით ძალიან იშვიათად თუ მოვკრავ თვალს. დასავლეთ ბერლინიში რომ ვცხოვრობდი ოთარ იოსელიანთან, იქ, მაშინ, ოთარი სადღაც დადიოდა, ფილმისთვის ფული უნდა ეშოვნა. თავისუფალი დრო მქონდა, გავიცანი ახალგაზრდები - ბიჭები და გოგონები. ერთხელ ვთხოვე, რომ თანამედროვე ხელოვნება ეჩვენებინათ. იქვე, ახლოს, სადღაც შემიყვანეს, უზარმაზარ დარბაზში და რაღაც დაუმთავრებელ შენობაში აგურები ეწყო, სადღაც ცემენტი  ეყარა... ვიფიქრე, რომ დაუმთავრებელი შენობაა... მოკვდნენ სიცილით... თურმე, ხელოვნების ნიმუშია. მათ ეგონათ, რომ მე ვიხუმრე. არადა, გულწრფელად ვთქვი დაუმთავრებელია-მეთქი. აი, ასეთ „ხელოვნებას“ ვერ მივიღებ, რა ვქნა.

კიდევ, ესეც ცნობილი ფაქტია, თქვენც გეცოდინებათ - ვირს კუდს რომ საღებავში ჩააყოფინებდენ, მერე რაღაცას აჭმევდნენ და კუდის ქნევისას იქმნებოდა რაღაც ნამუშევარი. ეს არის უბრალოდ ხალხის გასაგიჟებლად მოგონილი რაღაც.  ასეთი ხელოვანი იმაზე თამაშობს, რომ არ ესმის მაყურებელს... ეს დიდი მეზღაპრის, ანდერსენის ზღაპარშია მოთხრობილი, რომ საზღვარგარეთიდან ჩამოვიდნენ მკერავები, მეფეს უკერავენ ტანსაცმელს, მაგრამ ატყუებენ ხალხს... და მხოლოდ ბავშვმა იყვირა: „А король-то голый!“

ბატონო დიმა, თუ გქონიათ ისეთი მომენტი, როცა გიფიქრიათ, რომ თქვენი ნამუშევრები არავის ჭირდება? და საერთოდ, როგორი სისტემით მუშაობთ? თქვენი შემოქმედებითი პროცესი უწყვეტია, თუ პირიქით, დიდი პაუზებით და შეფერხებით მიდის? რა არის ის, რაც დისკომფორტს გიქმნით?

ახლა, ფიზიკური მდგომარეობის გამო მაქვს დისკომფორტი, ყველა ძვალი მტკივა, მე მგონი. განსაკუთრებით, როცა ვწვები დასაძინებლად. ამის გამო არ ვხატავ, რომ შემეძლოს, დავხატავდი. აი, ზურაბ ნიჟარაძე მთელი დღე დგას და მუშაობს, მთელი დღე... ჯანმრთელი კაცია.  მშურს მაგისი ძილის. ამბობს, კარგი ძილი მაქვსო...სიზმარი არ მინახიაო, ისეთი ღრმა ძილი მაქვსო... მე კიდევ ვწრიალებ, ვწრიალებ, სანამ დავიძინებ...

როგორ ფიქრობთ, მიაღწიეთ იმას რაც გინდოდათ?

ალბათ, კი. ეს ყოფილა ჩემი ჭერი! (იცინის) რუსეთში ხუმრობდნენ ებრაელები ხრუშჩოვზე.. ასეთი გამონათქვამი არსებობდა: „Хрущев успел соединить туалет с ванной, но не успел соединить пол с потолком“ კორპუსებში ისეთ დაბალჭერიან ბინებს აკეთებდნენ მის დროს - „ხრუშჩოვკებს“ რომ ვუწოდებთ დღესაც...

თავიდან რომ შეიძლებოდეს ცხოვრების დაწყება, ისევ ხელოვანის ბედს ისურვებდით?

არ ვიცი. გუშინ ერთ ფილმს ვუყურებდი... ფილმი იყო იმაზე, თუ როგორ მიმდინარეობს ცხოვრება და თან, ჩართული იყო მომენტები, რაზეც ოცნებობს გმირი. მე ვთვლი, რომ ბედნიერი ვარ, ბედნიერი ცხოვრება მქონდა და ასე ვცხოვრობ... კარგი მშობლები მყავდა, კარგი მეგობრები მყავდა, უწესიერესი ბიჭი მყავს და კარგი მხატვარი... არაჩვეულებრივი მეუღლე მყავს. შვილიშვილები - არაჩვეულებრივი, შესანიშნავი რძალი -  ჩემი ელენე! ახლა აფრიკაში არიან - ბოტსვანაში, პატარა ქვეყანაა, რომელიც 10-ჯერ დიდია საქართველოზე. აქ, ჩემი რძალი, მსახურობდა მსოფლიო ბანკში, იქ უფრო დიდ თანამდებობაზე დანიშნეს, ხელფასი უფრო დიდი აქვს, პენსიაც უფრო მაღალი ექნება და ამის გამო წავიდა მთელი ოჯახი. მაგრამ, კარგი ქვეყანაა და ძალიან მოსწონთ. ჩემი ორივე შვილიშვილი იქ იყო. უმცროსი ახლა ამთავრებს. უფროსი ლონდონში ცხოვრობს ბიძამისთან, იქ დაამთავრა ინტერიერის მხატვრობა, მასაც დიმიტრი ჰქვია.

რუსთაველის პრემიაზე წარმადგინეს და ეს პრემია მივიღე. ამ წარდგენისთვის „მუზაში“, მერაბ ბერძენიშვილის ცენტრში მქონდა დიდი საანგარიშო გამოფენა, როდესაც, სხვათა შორის, სამხატვრო აკადემიიდან ან მხატვართა კავშირიდან ხდებოდა ხოლმე წარდგენა, მაგრამ მე  „ცისფერმა გალერეამ“ წარმადგინა, რადგან აღმოჩნდა, რომ არც ერთი წელი არ მქონდა გაცდენილი, ყოველ გამოფენაზე მიმიღია მონაწილეობა, როცა კი თანამედროვე მხატვრების გამოფენა გამართულა... სწორედ ამიტომ გალერეამ წარმადგინა, გალერეამ.

რისი შექმნის ოცნება გაქვთ მომავალში?

ახლა მოფიქრებული მაქვს: - აბანო უნდა დავხატო, ყველა ასაკის ქალი იქნება იმ აბანოში. მაგრამ, რახან განივი კომპოზიცია იქნება, ვერ მოვიფიქრე, როგორ დავჯდე, დადგომა არ შემიძლია... ყოველ დღე ვფიქრობ, ვიწყებ, მაგრამ ვერ მივუდექი მოლბერტს... გონებაში მაქვს უკვე ჩანახატები, თუ როგორ გავანაწილო..., მაგრამ მოვკიდებ უკვე ხელს... ქაღალდთან, რომ მიდიხარ, მოფიქრებული ესკიზის გასაკეთებლად, უკვე თვითონ ქაღალდი, მასალა გკარნახობს. ბედნიერები არიან ზურა ნიჟარაძეც და ჩუბჩიკაც, რომ პირდაპირ მიდიან ქაღალდთან და იქვე იწყებენ. მე ჯერ ესკიზებს ვაკეთებ და მერე ვიწყებ. მშურს მათი... პიკოს ვენაცვალე, დილიდან საღამომდე დგას და ხატავს, თან, სტუმრები ჰყავს, სულ ღვინო დგას მაგიდაზე. თან ხატავენ, ბჭობენ...

მე სიმამაცე მაკლია მხატვრობაში...

რა გაძლევთ მუშაობის სტიმულს?

მუშაობის სტიმულს მაძლევდა ქუჩა, მაგრამ, რომ ვეღარ გავდივარ... ფანტაზია არ მაქვს ეტყობა, მართლა... (იცინის) მაშინ რაღაც მომენტი შემხვდებოდა, მერე კი გადავამუშავებდი ხოლმე და ვამატებდი რაღაცას ფსიქოლოგიურს და ესთეტიკურს...

ბატონო დიმა, პირადად თქვენ  როგორ ფიქრობთ, როდის იპოვეთ საკუთარი გზა თქვენს შემოქმედებაში?

მე მგონი, თავიდანვე. სხვათა შორის ჩემი ნამუშევრის, „გაზაფხულის“ რამდენიმე ვარიანტი მაქვს გაკეთებული. აქ მქონდა გამოფენილი სამივე, ხუთ-ხუთი წლის განსხვავებითაა დახატული, რომ ვუყურებდი ამ ნამუშევრებს, მივხვდი, რომ სიარულის მანერას იცვლიდნენ გოგონები. ერთგან სხვანაირად დადიან, ხუთი წლის შემდგომ გაკეთებულ ნამუშევარში - სხვანაირად. ეხლა მე ვეღარ გიყურებთ თქვენ, ახალგაზრდებს, იმიტომ, რომ ვერ გავდივარ, დამავიწყდა ქუჩები...

როგორ ფიქრობთ, შეგცვლიათ თუ არა შემოქმედებითი ორიენტირები და რა მოტივით?

ალბათ. იცით რა? ჟანრის მიხედვითაც იცვლებოდა... აბა, გადახედეთ პორტრეტებს, თითქმის არ იცვლება.

როგორ აფასებთ თქვენს მიერ მიღებულ სამხატვრო განათლებას, თქვენი აზრით, რა არის იმ დროს მიღებული სწავლების კარგი და ცუდი მხარეები?

ჩვენ აკვარელს გავდიოდით გრაფიკაზე, ფერწერის მასწავლებელს არ დავასახელებ... სულ 3-იანებს მიწერდა ეს კაცი, სტიპენდია არ მიმიღია მეოთხე კურსამდე... ჩემს თავსაც ვაბრალებ, მაგრამ იმ პედაგოგსაც. შემდგომ, ვახტანგ ჯაფარიძე მოვიდა ჩვენთან აკვარელის პედაგოგად და გამეხსნა გონება. მაშინ მივიღე პირველად სტიპენდია. მანამდე, რაკი სულ 3-იანებს მიწერდა, ორებზე ვხატავდი, ალბათ, ვერც ვისწავლე, ვერც მასწავლა. ისედაც, ფერში არ მაქვს მე ნამუშევრები, იშვიათად, პასტელში თუ დავხატავ...

როგორ ფიქრობთ, რა არის საჭირო თანამედროვე სამხატვრო განათლების მისაღებად და რა სიახლეს დანერგავდით მასში?

მაგაზე არც მიფიქრია... სერგო ქობულაძე გვასწავლიდა ხატვას და ხომ ვხატავდით ხშირად შიშველ ფიგურას ნატურიდან, მაგრამ, უცებ ვერ დახატავ, რამდენიმე პერიოდია საჭირო, ზოგჯერ ერთი კვირა, ან მეტიც... და მაშინ ასეთი რამ მახსოვს მისგან: „ყოველ ფაზაში ამ ნახატს უნდა ჰქონდესო ესთეტიკური ღირებულება“... კარგად დამამახსოვრდა, რადგან ეს ბატონმა სერგომ თქვა...  მაგრამ ისე, არც მიფიქრია მის ფილოსოფიურ მხარეზე. ქვეცნობიერად, ალბათ, მაგაზე ფიქრობ, როდესაც კომპოზიციაზე მუშაობ, მაგრამ კონკრეტულად სიტყვებით არასოდეს მომიხდენია მისი ჩამოყალიბება, გაფორმება...

როგორ ფიქრობთ, მხატვრისთვის აუცილებელია აკადემიური განათლების მიღება?

ალბათ, სასურველია. მაგრამ ჩვენ აკადემიაში გვყავდა ერთი „ნატურშიცა“, ძალიან ლამაზი ტანი ჰქონდა. ემა ერქვა, ნაივი მხატვარი იყო, გვარი არც ვიცი. მგონი, ოდესელი იყო. მისი გამოფენა რომ მოეწყოთ, ძალიან კარგი გამოვიდოდა. ნაივის გამოფენები გალერეაში ეწყობოდა ხოლმე და ორჯერ მაგისი პერსონალური გამოფენაც იყო. საფრანგეთში რომ წაეღოთ, დიდი მოწონება ექნებოდა.  მართლა არაჩვეულებრივი მხატვარი იყო.

ბავშვების გამოფენები მიყვარს ძალიან. ხშირად დავიდოდი ხოლმე ბარათაშვილის ხიდთან, ბავშვთა სურათების გალერეაში. წრეც იყო ხატვის. თავიდან იქ დაიწყო რუსუდან ფეტვიაშვილმაც ხატვა. განსაკუთრებით თენგიზი (მირზაშვილი) და მე ვგიჟდებოდით მაგ ბავშვის ნახატებზე. მამამისიც ხატავდა. მერე, ეტყობა, ცუდ ხელში მოხვდა და დაიწყო სხვაგვარი ხატვა, ხან ეგვიპტურს ბაძავდა, ხან რას... და გაჩერდა ერთ ადგილზე, ერთსა და იმავეს ხატავს. აკადემიაშიც ძლივს მოეწყო, ვერ ისწავლა, მიატოვა. ნიჭი ჰქონდა, მაგრამ ვერ გაყვა ამ ნიჭს. რთულია მაგის თქმა... ფსიქოლოგიურად რა მოხდა იქ, არ ვიცი. ყოველ შემთხვევაში, დიდი მხატვარი იყო ბავშვობაში და ვეღარ განვითარდა.

ბატონო დიმა, გიცდიათ პედაგოგად მუშაობა? თუ გყავთ მოწაფეები და ვის გამოარჩევდით მათ შორის?

სხვათა შორის სერგო ქობულაძემ ძალიან ახალგაზრდები შემოგვიპატჟა აკადემიაში. ზურა ნიჟარაძე, თენგიზ მირზაშვილი, მე, ლევან ცუცქირიძე და გიგლა ფირცხალავა. ხატვის კათედრაზე ვიყავი მაშინ, მერე გადავედი გრაფიკაზე. მაგრამ ვერ დავასახელებ რომელიმე ჩემს მოწაფეს. კარგ მხატვრებს უშვებდა ჩვენი აკადემია და ისედაც, მსოფლიოში ცნობილია, რომ ჩვენ კარგი მხატვრები გვყავს. მაგალითად, აგერ წიგნი მომართვეს კულტურის სამინისტროდან - ჩემი მოსწავლე იყო, ხატვას ვასწავლიდი, გოგი ალექსი-მესხიშვილი, თეატრის მხატვარი, რომელიც ამერიკაშიც იყო. აი, აქ წიგნი დევს და ეს იმიტომ გამახსენდა...

(ილ. 22, 23, 24, 25)

რას უსურვებდით მომავალ მხატვრებს?

ძალიან ნიჭიერ სტუდენტები მყავდა, მაგრამ დიდი გულისტკივილით ვაცხადებ, რომ ძალიან ცუდად დადიან... პარადოქსია, მაგრამ მე რომ ვსწავლობდი, არ ვიცი, ეს შიში იყო თუ სხვანაირი დამოკიდებულება გვქონდა, დავდიოდით, არ ვაცდენდით.  ახლა აცდენენ, გული მტკივა პირდაპირ, როგორც აი, ჩემს შვილებზე. იმიტომ, რომ ყველა ნიჭიერია, თითქმის. ეს არის ღალატი ღმერთის მიმართ, ღმერთმა მისცა ნიჭი. და ღალატია სამშობლოს მიმართაც. მშობლები ფულს იხდიან, ჰქვია, რომ აკადემიაში სწავლობს, არადა, გაცდენები, გაცდენები...

თუ უნდა, რომ გახდეს დიდი ოსტატი და დიდი ხელოვანი, დღე და ღამე უნდა მუშაობდეს, მაგრამ, რატომღაც, ჩვენს სტუდენტებს დავიწყებული აქვთ ეს.

ვუსურვებ, რომ ხალისით იმუშაონ. თვითონ კეთების პროცესი უყვარდეთ და გულწრფელები იყვნენ, ფიქრით  კი არა, არამედ ინტუიციით მიყვებოდნენ თავის სურვილს. უყვარდეს თავის სამშობლო. სამშობლოში ვგულისხმობ ხალხს, თორემ სამშობლო რა... ხანდახან ჩემს შვილიშვილებთან ამაზე კამათი მომდის - ერთმა ინგლისში დაამთავრა, მეორე ახლა ამთავრებს აფრიკაში და როცა პატრიოტობაზე ველაპარაკები, არ ესმით - რას გულისხმობო, მეუბნებიან. შეიძლება არის ასეთი რამ - მსოფილო პიროვნება... ფსიქოლოგები არქმევენ ამას მსოფლიოს მოქალაქეს... ახალგაზრდებს, სტუდენტევს ვუსურვებ იმუშაონ, ბევრი იმუშაონ და უყვარდეთ თავიანთი პატარა სამშობლო, ისე, ოთარ ჭილაძეს რომ უწერია თავის ლექსში...

მადლობას გიხდით ბატონო დიმა, რომ დრო დაგვითმეთ!