ინტერვიუს უძღვება გიორგი ჩუბინაშვილის სახელობის ქართული ხელოვნების ისტორიისა და ძეგლთა დაცვის ეროვნული კვლევითი ცენტრის ახალი და თანამედროვე ქართული ხელოვნების განყოფილების გამგე მარიამ გაჩეჩილაძე

ვახტანგ დავითის ძე მუსხელიშვილი. დავიბადე 1957 წლის 31 მარტს. ამჟამად ვცხოვრობ შეერთებულ შტატებში, ვაშინგტონის შტატში, ქალაქ სიეტლში. (ილ. 1, 2)

დედა, ნანა იოსების ასული სესიაშვილი. იყო ინგლისურის სპეციალისტი და პროფესორი უნივერსიტეტში. მამაჩემი, დავით ლევანის-ძე მუსხელიშვილი - პროფესიით ისტორიკოსი.

მყავს მეუღლე, ვერონიკა მუსხელი. მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან განსხვავებული შეხედულებები გვაქვს თითქმის ყველაფერზე, მაინც ძალიან ახლო ურთიერთობა გვაქვს. პროფესიის თვალსაზრისით, ძალიან საინტერესო ტრანსფორმაცია გააკეთა. ჯერ იყო ძალიან წარმატებული ბიოლოგი, საკმაოდ კარგ ლაბორატორიაში. შემდეგ დაინტერესდა ფოლკლორით, ახლა უნდა, რომ დაიცვას დისერტაცია. პირველი მეუღლისგან მყავს ვაჟიშვილი, რომელიც ატარებს პაპამისის სახელს და ცხოვრობს ამერიკის შეერთებულ შტატების დედაქალაქში, ვაშინგტონში.

დიახ, იქ გავიცანი, ბელორუსიიდან არის. ისე, რუსეთში ცხოვრობდა. დაიბადა პეტერბურგში. დაინტერესებული იყო ხელოვნებით, ძალიან კარგად იცნობს ერმიტაჟს. თუ მეხსიერება არ მღალატობს, იქ გიდადაც კი მუშაობდა რაღაც პერიოდი. მრავალმხრივ განათლებული ადამიანია. სადღაც, ოცი წლის ასაკში დედასთან ერთად ჩამოვიდა ამერიკაში და იქ დარჩა.

ჩემი ვაჟიშვილი 31 წლისაა; პროფესიას ვერ გეტყვით, ახლა ისეთი პროფესიებია, რომ ჩემთვის ძნელია, ზუსტად გითხრათ, რითი საქმიანობს ამჟამად. რაღაც ახალი ტენდენციებია, რომელიც ჩემთვის გაუგებარია...მაგრამ დაამთავრა პოლიტიკური მეცნიერების და ფილოსოფიის ფაკულტეტი. ამ განხრით არ მუშაობს, სამწუხაროდ. ჯერ დაკავებულია სხვა რამით და ეს იმისთვის, რომ გადაიხადოს სტუდენტური ვალი. აქ ყველა ასეა. საკუთარი ოჯახი ჯერ არ 32 ჰყავს.

დიახ. ვსწავლობდი თბილისის 61-ე საშუალო სკოლაში. 1964 წელს შევედი და იქ გავატარე რვა წელი, შემდეგ, გადავედი იაკობ ნიკოლაძის სახ. სამხატვრო სასწავლებელში.

ხატვის ნიჭი მე ჩემში ნამდვილად არ შემიმჩნევია. ეს დედაჩემმა შეამჩნია. ალბათ, იმიტომ, რომ სულ ფანქარი მეჭირა ხელში და სულ რაღაცას ვხატავდი. კედლებზე - განსაკუთრებით. მისი ბიძა, გოგი სესიაშვილი, მოქანდაკე იყო. საკმაოდ ცნობილი მოქანდაკე და იაკობ ნიკოლაძის მოწაფე, ამასთანავე. ასე, რომ დედაჩემს საკმაოდ კარგად გაეგებოდა მხატვრული თვისებები და საერთოდ, ძალიან დიდი ესთეტი იყო ბუნებით. მართალი გითხრათ, თავადაც უნდოდა აკადემიაში ჩაბარება, მაგრამ გადააფიქრებინეს და ამას სულ განიცდიდა.

ჩემი პირველი, ასე ვთქვათ, წარდგენა მხატვრობასთან იყო შეხვედრა მხატვარ თენგიზ სამსონაძესთან. მის სახელოსნოში მომეცა შესაძლებლობა, უშუალოდ მქონოდა შეხება მასალასთან. აქ უკვე მივხვდი, რომ ჩემი გზა მხატვრობა იყო. თენგიზის ვაჟი, ბადრი სამსონაძე ჩემი კლასელი იყო. შემდგომ, თვითონაც მხატვრობას გაჰყვა. მან ჩემზე ადრე ჩააბარა აკადემიაში, მაგრამ, რაღაც გარკვეული ნაწილი აკადემიის სტუდენტური პერიოდისა მაინც დავყავით ერთად. მე მერვე კლასიდან გადავედი ნიკოლაძის სასწავლებელში, ეს იყო 1970-იანი წლების დასაწყისი. პედაგოგი მყავდა არაჩევეულებრივი ადამიანი - დავით ურუშაძე. თითქმის ბოლომდე გავატარეთ მასთან მთელი სწავლის პროცესი, გვასწავლიდა  ხატვას, ფერწერას, კომპოზიციას. მე მაინც ახალდამწყები ვიყავი. ჩემ დროს ვინც იყვნენ სასწავლებელში, დღეს უკვე საკმაოდ გამოჩენილი მხატვრები არიან - გოგი გეგეჭკორი, მამუკა მიქელაძე. მათ უფრო ჰქონდათ საწყისი ბაზა. სხვათა შორის, შალვა მატუაშვილიც, დღეს უკვე საკმაოდ ცნობილი მხატვარი, ჩემი კურსელი იყო, მაგრამ ცოტა ხნით, სამწუხაროდ. მე დასაწყისში საკმაოდ გამიჭირდა. საბედნიეროდ, ჩემზე მეურვეობა აიღო ბატონმა ჯუნა მიქატაძემ, რომელიც ჩვენი ოჯახის ძალიან ახლობელი ადამიანი იყო. არ იზარებდა, სახლში მოდიოდა და მამზადებდა ხატვაში. მე მივხვდი, რომ საერთოდ არ ვიცოდი, როგორ და რა გამეკეთებინა, იმიტომ რომ, ბატონმა ჯუნამ საერთოდ სხვაგვარად ამიხსნა ხატვის პრინციპი. ნამდვილი ხატვის საოცარი საიდუმლო გამაცნო. ძალიან მადლიერი ვარ მისი. მაშინ ჯერ კიდევ სტუდენტი ვიყავი ნიკოლაძის სასწავლებლის. მერე, უკვე თავად დავით ურუშაძემაც დაინახა ჩემში ეს ცვლილება. შემოიყვანა კიდევაც სხვა პედაგოგი და აჩვენა ჩემი ნამუშევარი - „ნახე როგორი ნახტომი გააკეთაო!“ ნამდვილად ვერ გეტყვით, რა ნახტომი გავაკეთე, მაგრამ, ყოველ შემთხვევაში, ეს ფაქტი დამამხსოვრდა. შემდეგ, იმავე ბატონი ჯუნას რჩევით მივედი ჯიბსონ ხუნდაძის სახელოსნოში. ორი თვე დავყავი, მეტი არა. იქ უკვე რაღაც რევოლუცია მოხდა საკუთარ ცნობიერებაში. მაშინაც ნიკოლაძეში ვიყავი და იქაც რომ ნახეს ჩემი ფერწერა, ძალიან მოიწონეს. მე არ მითქვამს, რომ ნიკოლაძის „კედლებს მიღმა“ სხვა პედაგოგები მყავდა. რასაც აქ მასწავლიდნენ, ამ პედაგოგებმა კიდევ უფრო შეავსეს ჩემი ცოდნა და ნიკოლაძის სასწავლებელი, ჩემდა გასაკვირად, დავამთავრე, როგორც ერთ-ერთმა წარმატებულმა სტუდენტმა. შემდეგ უკვე, 1975 წელს, აკადემიაში, ფერწერის ფაკულტეტზე ჩავაბარე. ძალიან გამიღიმა ბედმა, რომ, მართალია, ძალიან მოკლე პერიოდით, მაგრამ ფერწერის პედაგოგად მყავდა ერთ-ერთი უდიდესი მხატვარი, ბატონი გურამ ქუთათელაძე. აი, იქ უკვე მან სულ სხვაგვარად წაიყვანა ჩემი ფეწერის ხაზი. გურამ ქუთათელაძეს და ჯიბსონ ხუნდაძეს უნდა ვუმადლოდე, რომ მხატვარ-ფერმწერად ჩამოვყალიბდი. სამწუხაროდ, ბატონი გურამი ადრე გარდაიცვალა. ერთი წელი პედაგოგი ვეღარ დაგვინიშნეს და ძალიან აირია ჩვენი აკადემიური ყოფა. ამ დროს აკადემიის რექტორი გოგი თოთიბაძე იყო. ჩემი თანაკურსელები იყვნენ - გოგი გეგეჭკორი, ყარამან ქუთათელაძე და გვყავდა სამი, არაჩვეულებრივად ნიჭიერი მანდილოსანი. მართლაც, ძალიან კარგი კურსი შედგა. გურამ ქუთათელაძე ვერ ჩაანაცვლეს ვერანაირად და ვიყავით, ასე ვთქვათ, ცარიელ სივრცეში გამოკიდულები. მესამე კურსიდან გადავედით კოკი მახარაძესის სახელოსნოში. დანარჩენები - ბატონი უჩა ჯაფარიძის და ბატონი კორნელი სანაძის სახელოსნოებში. ბატონ კოკისთან ვიყავით - მე, ეკა გელოვანი, მეგი წითლიძე და ლალი ებანოიძე. სწორედ ის სამი უნიჭიერესი გოგო, რომლებთანაც ერთად გავატარე აკადემიის ექვსი ლამაზი წელი. მაგრამ ჩვენი უიღბლობა, რამდენად ირონიულად არ უნდა ჟღერდეს, იქაც გაგრძელდა. ბატონი კოკი ერთი წელი არ გამოჩენილა ავადმყოფობის გამო. მისი ასისტენტი, ბატონი იურა მექვაბიშვილი, არაჩვეულებრივი პიროვნება, ცვლიდა კოკი მახარაძეს. მაგრამ, იქაც ვერ აეწყო სიტუაცია. არ გვყავდა ძირითადი პედაგოგი. საბოლოოდ, კოკი მახარაძე დაბრუნდა მაგრამ, ჩვენ კურსსა და პედაგოგს შორის კონტაქტი ვერ დამყარდა და სამწუხაროდ, იმდენად, რომ ჩვენი დიპლომების დაცვასაც არ დაესწრო... ამიტომ მოხდა ისე, რომ ბატონი გურამის შემდეგ ვერაფერი ვეღარ დალაგდა. ძალიან უკან დავიხიეთ. ყოველ შემთხვევაში, მე ძალიან დამხია უკან ამ არეულობამ. აკადემიის დამთავრების მერე, დაიწყო მეორე ეტაპი, დავიწყე ყველაფრის თავიდან აღდგენა.

როგორ მოხდა იცით? ჩამივარდა ხელში პატარა წიგნი - ეზოპეს ზღაპრები. ვკითხულობდი ამ იგავებს და გადავწყვიტე, გამეკეთებინა ეზოპეს პორტრეტი, თავისი ზღაპრის გმირებით. ვერ ვიტყვი რომ შევძელი. ახლა რომ ვფიქრობ, ცოტა სხვანაირად გავაკეთებდი. მაინც იმ წლებმა იმოქმედა, დაკარგულმა წლებმა... ხელმძღვანელი ბატონი კოკი იყო. მისი ხელმძღვანელობა საკმაოდ სიმბოლური აღმოჩნდა და, ფაქტობრივად, დამოუკიდებლად მომიწია მუშაობა. ბოლო წლებში უკვე რექტორი იყო ბატონი ზურაბ ნიჟარაძე. მოვიდა კიდეც ჩვენთან ბატონი ზურაბი, ნამუშევრები ნახა, მაგრამ, როგორც ვთქვი, სადიპლომო ნაშრომის დამოუკიდებლად შექმნა მომიხდა და თავისთავად არ გამიადვილდა. უფრო აკადემიის მერე მოხდა, ასე ვთქვათ, ჩემი მხატვრად ფორმირება.

იმ დროს კოკი მახარაძის სახელოსნოში რაღაც ისეთი დამოკიდებულება შეიქნა, თითქოს არ ვიყავით საჭირო. გადავწყვიტე, ცალკე მემუშავა. ვიდგამდი ნატურ-მორტს და ჩემთვის ვმუშაობდი, რომ რაც შეიძლება მეტი მემუშავა. ის, რაც აკადემიის მოთხოვნაში შედიოდა, იმასაც ვაკეთებდი. ბევრს ვმუშაობდი.  ისედაც დამოუკიდებელი ვიყავი, მანამდეც. ვაკეთებდი მიქელანჯელოს ნახატების ასლებს და ახლა, ჩემი თავის გარდა, ვერავინ დამეხმარებოდა. დამოუკიდებლად მუშაობამ ძალიან მიშველა. ერთ დღესაც მივედი აკადემიაში და ჩემი, ასე ვთქვათ, კლასგარეშე ნატურ-მორტი აყრილი დამხვდა. მითხრეს, რომ პედაგოგმა აყარაო (არ მინდა ვთქვა, ვინ იყო) - თითქოს არ მქონდა ამის კეთების უფლება. მახსოვს, რა ცუდ გუნებაზე დავდექი. ეს ძალიან უაზროდ მომეჩვენა და ესეთმა დამოკიდებულებამ საბოლოოდ ამიცრუა გული. აკადემია მაინც კარგად მახსოვს, პირიქით, მიყვარს კიდევაც. თან, რამდენი არაჩვეულებრივი მხატვარი „დაიბადა“ იმ პერიოდში - გია ბუღაძე, გია გუგუშვილი, მერაბ აბრამიშვილი, ლევან ლაღიძე, ირაკლი სუთიძე, ირაკლი ფარჯიანი და კიდევ რამდენი...მართალი გითხრათ, მაგათგანაც ბევრს ვსწავლობდი და სრულებითაც არ მეთაკილებოდა. მთავარი იყო, მესწავლა და გამოცდილება შემეძინა.

თქვენ თქვენი თაობის მარტო ფერმწერები ჩამოთვალეთ და გრაფიკოსებთან, მოქანდაკეებთან გქონდათ ურთიერთობა? თეორიული საგნების საერთო ლექციები თუ გქონდათ?
როგორ არა. გურამ ნიკოლაძე, იაკობის შვილიშვილი და ჩემი უახლოესი მეგობარი. მე, რომ ჩავაბარე, მაშინ, მგონი, უკვე ამთავრებდა აკადემიას. გელა კესიდი, არაჩვეულებრივად საინტერესო მოქანდაკე. ახლა საბერძნეთში მოღვაწეობს. უნიჭიერესი ლიზა ეპიტაშვილი.

გრაფიკოსებიდან იურა ბერიშვილი, მანანა მეძმარიაშვილი - ძალიან ნიჭიერი მანდილოსანი. ნინიკო მორბედაძე, რომელსაც ჩემი წარდგენა სრულებითაც არ სჭირდება. ფერწერის რესტავრაციაზე  - მამუკა მიქელაძე, ლევან ჭიჭინაძე, გია დვალი და კიდევ ბევრი. ახლა ყველა არ მახსენდება. თეორიული საგნები, ჩვენ, საერთო ლექციებით გვიტარდებოდა.

დიახ, რა თქმა უნდა, ეს გუნდი იყო, რომელმაც სამხატვრო აკადემიის და, საერთოდ, ქართული ხელოვნების სახელი საზღვარგარეთ გაიტანა. ვიტყოდი, რომ ის წლები, როდესაც მე ვიყავი აკადემიაში, იყო აღორძინების წლები. მე არ მიმიღია ამაში მონაწილეობა, მაგრამ ვინც ჩამოვთვალე და კიდევ ბევრმა ამოზიდეს უზარმაზარი ტალღა და გააცოცხლეს მიძინებული ხელოვნება. ერთად შეკრებილი უნიჭიერესი მხატვრებისგან მოხდა ამ ყველაფრის აღზევება. პედაგოგებიდან, პირადად მე, ახლო მეგობრული ურთიერთობა მქონდა გურამ ქუთათელაძესთან. როგორც ჩანს, ბატონი გურამი რასაც ხედავდა ჩემში, იქიდან გამომდინარე, ძალიან ბევრს მთხოვდა და სულ მაძლევდა ბიძგს, რომ მხატვარი დავმდგარიყავი. მაესტრო თაზო ხუციშვილთან, მანანა თუმანიშვილთან, რომელიც ჩემი ხელოვნების ისტორიის მასწავლებელიც იყო, ძალიან ახლო ურთიერთობა მქონდა. სხვათა შორის, მე ბატონ თენგიზ სამსონაძის კათედრაზე მოვხვდი, როდესაც დავიწყე აკადემიაში მუშაობა. ეს კათედრა იყო სწორედ ფეერვერკი ყველა ურთიერთობის. კათედრაზე, ჩემთან ერთად, იყო გია გორდეზიანი, მრავალმხრივი ნიჭით შემკული პიროვნება, დემურ გრიგოლია, უკეთილშობილესი ადამიანი, ირაკლი ყიფშიძე, ლეგენდარული მიტო დანგაძე და სხვები. ძალიან მენატრება ის დრო და ურთიერთობებზე მწყდება გული - სად წავიდა და დაიკარგა ეს ყველაფერი?  ასაკიც და დროც მოქმედებს, რა თქმა უნდა. ახლა რაც შეგიძლია, მხოლოდ ის არის, რომ ეს

წარსული წიგნივით შემოდო  მარადიული მეხსიერების თაროზე და ნოსტალგიით შეპყრობილმა, დროდადრო გადაფურცლო ხოლმე.

დიახ, რა თქმა უნდა, საერთო პრობლემაა ეს და სწორედ ამაზე მწყდება ძალიან გული. ეს ურთიერთობა, ზოგჯერ, გართობაში და ლხინში გადადიოდა, მაგრამ ეს სიზარმაცის გამო კი არ ხდებოდა, არამედ, რაღაცნაირი განმუხტვა იყო, სავალდებულო განმუხტვა, ადამიანური ურთიერთობების აუცილებლობა. შემდეგ, ყველა ისევ თავის საქმეს უბრუნდებოდა. სამწუხაროდ, უამრავი პრობლემების გამო უკვე აღარ არის ეს ურთიერთობები.

მინდა, ვისარგებლო შემთხვევით და კიდევ ერთხელ გადაგიხადოთ მადლობა თქვენ და ყველას სათითაოდ, იმისთვის, რომ მომეცით გამოფენის გაკეთების საშუალება. ამას ძალიან ვაფასებ. რაც შეეხება მასალა, ვცდილობ, ვაკეთო ექსპერიმენტები და, ამიტომ, ყველა მასალას ვხმარობ. გრაფირტი ცოტა მოსწყენი გახდა ჩემთვის, მიუხედავად იმისა, რომ ვაღიარებ, როგორც სავალდებულო მასალას. უმეტესად, ვმუშაობ პასტელში და აკრილში. რა თქმა უნდა, ზეთის შემდეგ. ამ ორი მასალის შერევა თითქმის შეუძლებელია, მაგრამ მოვახერხე და გავაკეთე შერეული ტექნიკა. საკმაოდ საინტერესო ეფექტი გამოდის. კიდევ უკეთ უნდა გავერკვე ამაში, მაგრამ, რაც მათვარია, დაწყებული მაქვს ექსპერიმენტი და რაღაც რეზულტატიც მივიღე. დღეს სხვადასხვა მასალის მოზღვავება მაძლევს ამის უფლებას, რომ რაღაც ახალი და საინტერესო ვიპოვო.

აკრილი წყლის საღებავია, ისევე, როგორც აკვარელი. თუ შევადარებთ ამ ორ მასალას, აკრილი რაღაც უპირატესობას ფლობს. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ერთი ჯობია მეორეს. აკვარელი ძალიან თხელია და თავის საოცარი ეფექტები აქვს. რაკი ორივე მასალას ერთი და იგივე გამხსნელი აქვს, ესე იგი აკრილიც შეიძლება გამოიყენო, როგორც აკვარელი და იგივე ეფექტი მისცე, როგოც აკვარელს. მაგრამ აკვარელთან შედარებით, აკრილი უფრო მძიმე პიგმენტია და შეგიძლია, თითქმის ზეთის ფაქტურა მისცე, თხელი და გმჭვირვალე ეფექტი აქვს. აკრილისთვის სპეციალური ტილოებია, მაგრამ მე მაინც ფურცელზე მირჩევნია მუშაობა.

რამდენადაც გასაკვირი არ უნდა იყოს, მოლბერტთან მუშაობა საოცარ ფიზიკურ დატვირთვას ითხოვს. განსაკუთრებით - ზეთით მუშაობის დროს. იმდენად ვიძაბები, რომ ფიზიკური ტკივილი მაწუხებს და ვეღარ ვძლებ. მხრის ტკვილი დამეწყო დიდი ხნის წინ და დღემდე მტკივა. მენტალურ დატვირთვაზე აღარაფერ, რომ არ ვთქვათ. აკრილი, ამ მხრივ, მიმსუბუქებს მდგომარეობას, მუშაობისას შეიძლება, მაგიდასთან ვიჯდე. ამიტომ, ზეთის შემდეგ აკრილი განტვირთვაა ჩემთვის. ზოგადად კი თემა, თვითონ კონცეფცია როგორ ვითარდება ჩემთან? ეს საკმაოდ მძიმეა და ამიტომ, ენერგიის დიდი გასავალი მაქვს, როგორც ავღნიშნე, ფიზიკურიც და მენტალურიც. ასევე, საქმეს ართულებს ის ზეთი, რომელსაც მე ვაკეთებ. თითქმის თაფლის კონსისტენცია აქვს. სამუშაოდ რთულია, მაგრამ ძალიან ელასტიურია, დროთა გამვალობაში არ ყვითლდება და მაძლევს არჩვეულებრივ ეფექტს. სამწუხაროდ, სახელოსნო არ მაქვს. ვმუშაობ ავტოფარეხში, რომელიც სახელოსნოდ გადავაკეთე, მაგრამ იქ დღის განათება არ არის და ესეც ცალკე მღლის. მიწევს ელექტრიშუქზე მუშაობა. ტილო შუქს ირეკლავს, მაბრმავებს და თვალებს მიღლის. ამიტომ, ნახევარს ვერ ვხედავ, რას ვაკეთებ და მიწევს ფერების ვარაუდით დადება ტილოზე.

მუშაობა სახლში დავიწყე. ოთახი, სადაც მეძინა, იყო, ასევე, სახელოსნოც. არ იყო ჯანმრთელობისთვის კარგი პირობები, ამიტომ, ფანჯარა სულ ღია მქონდა და ზამთარ-ზაფხულ ვანიავებდი, სხვადასხვა გამხსენელის და ლაქის სუნი იდგა, ეტყობა, ამან სასუნთქი აპარატი დამიზიანა. ამიტომაც მიჭირს საქართველოში ხშირად ჩამოსვლა, სუნთქვის პრობლემები მაქვს და თბილისის ჰაერი არანაირად არ მიწყობს ხელს. თუმცა, მაშინ ეს ოთახიც რომ მქონდა, უკვე კარგი იყო. მუშაობისას, შემეძლო მარტო ყოფნა შემეძლო. არავინ მიშლიდა ხელს. მუშაობის ხელშეწყობა კი მქონდა, მაგრამ ის პირობები რომ უნდა გქონდეს - უსაფრთხოების პირობები მაქვს მხედველობაში, სამწუხაროდ, არ მქონდა. თუმცა, როცა ახლგაზრდა ხარ, ყველაფერი ხელს გიწყობს, მათ შორის - ჯანმრთელობაც. არა, ჯანმრთელებას არ ვუჩივი აბსოლუტურად, უბრალოდ, აქაური ჰაერი ალერგიას იწვევს ჩემში. მთელი ჩემი აკადემიის ეპოქა - ეს ოთახი იყო ჩემი სახელოსნო. შემდეგ მოხდა ისე, რომ შევძელი სახელოსნოს ყიდვა. პირველად გამიჩნდა სახელოსნო, რომელიც ვიყიდეთ ყიფშიძის ქუჩაზე, მოქანდაკეებთან რომ სახელოსნოებია, იქ. ალბერტ დილბარიანის (დოლბოს) გვერდით. თვითონ სახელოსნო კარგი იყო, მაგრამ პირობები იქაც საშინელი იყო. გათბობა არ იყო და ზამთარში ვიყინებოდი. არ იყო არც პირობები პირველი საჭიროებისთვისაც. რაკი მოქანდაკის სახელოსნოდ ითვლებოდა, განათება ფერმწერისთვის არასწორი მხრიდან შემოდიოდა, ასე რომ, სადღაც ორ საათამდე ვმუშაობდი. შემდეგ, შუქი პირდაპირ ტილოს ეცემოდა და უკვე შეუძლებელი იყო რამის კეთება. საღამომდე უნდა მომეცადა და მხოლოდ შემდეგ ვაგრძელებდი მუშაობას. ასეთი მდგომარეობა მქონდა. სულ რაღაც სიძნელეს ვაწყდებოდი ხოლმე. მაგრამ ბედნიერი ვიყავი, რომ ეს მაინც მქონდა. მერე, 1990 წლის თებერვალში უკვე ამერიკაში გავემგზავრე.

ამერიკაში ჩემი გაგმგზავრება უნდა შემოფარგლულიყო ერთი თვით. ვიცოდი, რომ უნდა დავბრუნებულიყავი. მაგრამ აირია ყველაფერი! საქართველოში ძალიან ცუდი სიტუაცია განვითარდა. მაშინ კი, თბილისში, ჩემი შვილი იყო. სახლში რომ ვრეკავდი, ვიგებდი, რომ ძალიან სახიფათო მდგომარეობა იყო. ჩვენებმა გვირჩიეს, იქნებ, ბავშვიც წაგვეყვანა, ცოტა ხანით მაინც, სანამ ქვეყანა დაწყნარდება და დედაჩემმა, 1991 წელს, ამერიკაში ჩამოგვიყვანა ჩემი შვილი. საქართველოში სიტუაციის დაწყნარებას პირი არ უჩანდა. ისევ ისეთი ძნელი პერიოდი იყო. ამერიკაში საბავშვო ბაღში მივიყვანეთ, ინგლისურიც ისწავლა. სიტუაცია დალაგდა. დათუნაც, ჩემი შვილი, მალე შეეჩვია უცხო გარემოს და ასე შევრჩი ამერიკას. პრინციპში, მე იქ იმიტომ დავრჩი,რომ ჩემს შვილთან ახლოს ვყოფილიყავი. ვერ წარმომედგინა უმაგისობა. ეხლა უკვე გაიზარდა და დამოუკიდებელია. ეხლა არ ვიცი. შეიძლება დავბრუნდე და აქ გავაგრძელო მოღვაწეობა, მით უმეტეს, რომ ჩემი შვილიც მოინუსხა საქართველოთი და აქ რაღაცის გაკეთების სურვილიც გაუჩნდა. იმედია, აქ რამეს მონახავს და დავუბრუნდებით მშობლიურ კერას. დავუბრუნდებით.

კი, ძმა მყავს, სამი წლით უფროსი ძმა. ისიც წასული იყო გერმანიაში. თითქმის ერთდროულად დავტოვეთ ქვეყანა. ძალიან წარმატებული ბიოლოგია. თავისი ლაბორატორია ჰქონდა გერმანიაში. ახლა ჩამოვიდა და აქ არის. ოჯახი ჰყავს. ჰყავს ორი ქალიშვილი.

ძნელიც არ ჰქვია ამას - ძალიან ძნელი იყო.მაგრამ ამაზე შემდეგ. საკმაოდ საინტერესო იყო ის, რომ ჩემმა მეუღლემ მოაწყო ქართველების გამოფენა სიეტლში, სადაც თავისი, ჩემი, ყარამან ქუთათელაძის, გია გორდეზიანის, ლეონიდ სემეიკოს სურათები წარადგინა. ეს იყო გამოფენა, რომელიც ძალიან დიდი ხნით დამრჩა მეხსიერებაში. მაგრამ ვგრძნობდი, ჩემი პროფესიით თავს ვერ გადავირჩენდი. სხვა რაღაც უნდა მეკეთებინა. ამიტომ იყო, რომ რამდენიმე წელი ფუნჯი არ ამიღია ხელში. ძალიან რთული პერიოდი მქონდა. მერე ნელ-ნელა, ნელ-ნელა დავუბრუნდი ჩემს საქმეს. დიდად კარგად არ მახსენდება ის დრო, არც მინდა გახსენება, რადგან იქ, იმ დროს, თავის გადასარჩენად ვმუშაობდი. უცხო ქვეყანაში რომ ჩადიხარ, მით უმეტეს, არც თუ ისეთი ახალგაზრდა, 33 წლის ვიყავი მაშინ, თან, არავინ ახლობელი არ გყავს - ეს ძალიან ძნელია. ერთი ჩვენი ნაცნობი ცხოვრობდა მხოლოდ, ზურაბ ამირანაშვილი. თვდაპირველად, ამერიკელების ოჯახში ვცხოვრობდით, სანამ რაღაც ჩვენსას ვიპოვნიდით.

კი, რამდენიმე გამოფენა მქონდა. ჩემმა ერთმა მეგობარმა გამიკეთა კატალოგი თავისი ძალისხმევით. კატალოგი შემთხვევით მოხვდა ერთ-ერთ გალერეაში. ამ გალერეიდან დამიკავშირდნენ და ერთ კვირაში 3 წლიანი კონტრაქტი დამიდეს. ეს ჩასვლიდან კარგა დიდი ხნის შემდეგ მოხდა, მგონი 2005 წელს. ძალიან კარგად წავიდა პირველი წელი. ბევრს ვმუშაობდი. მაგრამ, მერე მოხდა ისე, რომ რაღაც გაუფერულდა ყველაფერი, ნახატები აღარ იყიდებოდა. გალერეაშიც სულ დაძაბული სიტუაცია იყო. საერთოდ, თუ გალერეა ვერ ყიდის ნამუშევრებს ექვს თვის მანძილზე, უფლება გაქვს, დატოვო ეს გალერეა და სხვა მოძებნო. მე ეს არ ვიცოდი და რომც მცოდნოდა, ამის გამკეთებელი მაინც არ ვიყავი. ამიტომ დავრჩი ბოლომდე. კიდევ შემომთავაზეს ხელშეკრულების გაგრძელება და კიდევ ცოტა ხანს დავრჩი. საბოლოოდ, ხუთი წელი გამოვიდა მათთან ყოფნა და აქედან ორი წელი იყო, ალბათ, ყველაზე ნაყოფიერი. ფაქტობრივად, სანამ იყო ეს გალერეა, მათთან ვიყავი დახურვამდე. მართალი გითხრათ, გამიხარადა კიდევაც, რომ დაიხურა და არაჯანმრთელ სიტუაციას დავაღწიე თავი. იმის მერე აღარ მქონია რაიმე მნიშვნელოვანი გამოფენა.

მახსოვს ჩემი პირველი გამოფენა „ნიკოლაძეში“ ყოფნის დროს. ომის თემასთან დაკავშირებით მოეწყო გამოფენა სადღაც, არც კი ვიცი, სად. თუმცა, არასოდეს არ ვთვლიდი თავს, რომ მზად ვიყავი გამოფენისთვის. როცა რაღაც უნდა გამეტანა, ვთვლიდი, რომ გამოსაფენი არ იყო. ამიტომ, ცოტა გარიყულიც კი ვიყავი. მიუხედავად იმისა, რომ გამოფენებზე დავდიოდი, ვსწავლობდი, მაინც, იმდენად გარიყულად ვიყავი, რომ არ ვერთვებოდი ამ სიტუაციაში. მერჩივნა, გარედან მეყურებინა, სანამ თავს ჩავთვლიდი მზად.

ხშირად გამიჩუქებია. ყველა ჩემს ახლობელს ვჩუქნი, ამერიკაშიც და აქაც. ჩუქების პრობლემა არ მაქვს. არის შემთხვევები, როდესაც ნამუშევარი დიდი ხანი მიდევს სახელოსნოში, რომელიც, ფაქტობრივად, დაზიანებისთვისაა განწირული. ამიტომ, მირჩევნია, ვინმეს ვაჩუქო და ვიცოდე, რომ ცოტათი მაინც გავუხანგრძლივებ  სიცოცხლეს.

ძალიან ძნელია. საშინელი აპათიის გრძნობა მეუფლებოდა და თან, ხშირად. ერთხელ, ღამის სამუშაოს ვასრულებდი, მანქანაში ვიჯექი და ვფიქრობდი - რა აზრი აქვს ჩემს ცხოვრებას?! აზრი არა აქვს არაფერს, აქედან ვერ „გამოვძვრები“! რამდენჯერმე დამემართა ეს - სადღაც ვარ, სიბნელეში, მარტო... ისეთი საშინელი გრძნობა მქონდა, პირველად შემეშინდა, რომ რაღაც სისულელე არ გავაკეთო... ვერ წარმომედგინა, რომ ამ სიტუაციაში როდესმე აღმოვჩნდებოდი. მერე, როცა სულ ფიქრობ, რა არის ეს, ხვდები და უკვე აანალიზებ, ცხოვრება როგორ გინაწილებს რაღაცეებს, როგორ გინაწილებს დღეებს, როგორ გთავაზობს შენი ყოფის გარკვეულ მონაკვეთებს, მერე ხვდები, რომ ლოგიკურია ეს ყველაფერი. ეს უნდა გამეარა და გავიარე. შემდეგ სულ სხვანაირად უდგები ცხოვრებას. ფიქრობ რომ, ის რაც იყო და შენია, აუცილებლად დაბრუნდება, მიუხედავდ იმისა, რომ ფარ-ხმალი თითქმის დაყრილი მქონდა. თითქმის და არა სრულებით. ისევ, ალაბათ, ჩემ შვილზე ფიქრმა გადამარჩინა... ბევრჯერ მომიხდა თავის აღდგენა - ჯერ ნიკოლაძის სასწავლებელში, მერე აკადემიაში - ბოლო წლებში, მერე ამერიკაში რომ ჩავედი - სრულიად უცხო გარემოში. ბევრჯერ დამჭირდა თავის ამოყვანა უფსკრულიდან. აქ კიდევ გასაგებია, ვიღაცეები გყავს, ახლობლები, მეგობრები... იქ ხომ სრულიად მარტო ვიყავი - აი, ასეთი გრძნობა მქონდა. ხატვას, რომ დავუბრუნდი, გარკვეული შვება ვიგრძენი, მაგრამ ვიცოდი, რომ ეს ის არ იყო, რითაც შემეძლო თავის წარდგენა. ისევ უნდა აღმედგინა თავი, ისევ დავიწყე თავიდან. უკეთ რომ ვყოფილიყავი, ანუ ხელის შეწყობა რომ მქონოდა, ალბათ, სხვაგვარად იქნებოდა, ამან დამაგვიანა, შეფერხება მქონდა...

მე ყოველთვიოს ვხედავდი განსხვავებულად და განსხვავებულად აღვიქვავდი საგნებს. ალბათ, როგორც ყველა. თემებს, რასაც მე ვამუშავებ, რა თქმა უნდა, გამოდის რეალობიდან. ეს ის რეალობაა, რომელსაც მე ვეხები და ვეხებოდი ყოველთვის. ამიტომ, რაც ისახება ჩემს ტილოებზე, ეს პირადი განცდაა. ეს განცდილის შინაარსის ილუსტრაციაა, რომელსაც ყვები და, პირველ რიგში, უყვები საკუთარ თავს. აქ უკვე ნაკლებად მაღელვებს სხვისი თვალით დანახული და შეფასებული ჩემი ნამუშევარი. მთავარია, შევქმნა მომენტი. რა სახეს მიიღებს ეს მომენტი, მართალი გითხრათ, ჩემზეც არ არის დამოკიდებული. ძალიან იმპულსურია ყველაფერი. ეს არის სურათი, რომელიც თვალწინ მიდგება, სცენა, სადაც დაქრიან საოცარი პერსონაჟები. მესმის გამუდმებული ქროლა და ყვირილი მისტიური პეიზაჟების ფონზე. მე უბრალოდ მიჭირავს ფუნჯი და ეს ყველაფერი გადმომაქვს ტილოზე, მეტი არაფერი.

მეტწილად ასეა. როცა ეს ნახატში გადაგაქვს, თითქოს შენ თავს ანთავისუფლებ ამ ურჩხულებისგან. ეს არის მხატვრისა და ტილოს დამოკიდებულება. სიტყვების გარეშე, ეს არის თითქოს მთელი სამყარო და სახიერად იმის გამოვლენა, თუ რა ურთიერთობა გაქვს ამ სამყაროსთან. ჩემი დამოკიდებულება თვითონ თემატიკასთან - რა გითხრათ, თითქოს გრძელდება ტილოზე, მაგრამ როდის მთავრდება, არ ვიცი. არ არსებობს ჩემთვის დასრულებული ტილო. ეს მთელი პროცესია. ფუნჯის პირველი მონასმიდან ბოლო მონასმამდე თითქოს მთელ ცხოვრებას გადიხარ. და ეს მართლაც ასეა. იწყებ ერთი ემოციით და შემდეგ, ყველაფერი იცვლება. სულ სხვა სამყარო იკვრება, არ ჩერდება, ბოლო არ უჩანს. ... აქ თემატიკა კი არ იცვლება მხოლოდ, არამედ, მთელი იდეა. ამიტომ, ვერასოდეს ვერაფერს ვატევ ერთ ტილოზე. ტილოსთან ურთიერთობა მხატვრისთვის მთელ სამყაროსთან ურთიერთობის ტოლფასია და ამიტომ, შეუძლებელია, ერთი სიტყვით გადმოსცე ყველაფერი. ეს ერთი სიტყვა კი ერთი ტილოა მხოლოდ. (ილ. 11, 12)

კი, მაქვს ასეთი ნამუშევარი და მართლა ისეთი განცდა მაქვს, რომ - ვერასოდეს ვერავის ვერ მივცემ. ამერიკაში დავხატე. (ილ. 13, 14) ასე ჰქვია „წერილი ვერმეერისგან“, ეს არის ძალიან ძვირფასი ჩემთვის. მართლა ისეთი განცდა მაქვს, რომ ვერმეერმა მომწერა წერილი. ვიღაცამ მითხრა - გახსოვს, ათიათასს რომ გაძლევდნენ და რომ არ მიეციო ეს ნამუშევარი!? მე, მართალი გითხრათ, არ მახსოვს, ვინ მაძლევდა ათიათასს ან საერთოდ, თუ მოგონილი არ არის ეს ამბავი. ვერ გეტყვით, ნამდვილად ვერ ვიხსენებ. ეს ნამუშევარი მაწყნარებს. საოცარი მესიჯი მიჭირავს ხელში. თითქოს კონტაქტი დავამყარე დიდ მხატვართან და აქ შედგა ეს კონტაქტი... ახლა არ ვიცი, ალბათ, ბევრ რამეს დავამატებდი, ბევრ რამეს შევცვლიდი, მაგრამ რაც ახლა არის, ის უკვე ძალიან ახლობელია ჩემთვის და, ალბათ, ასე იქნება სულ.

ეს ძალიან რთული კითხვაა... მე ასე ვიტყოდი - მიუხედავად იმისა, რომ მხატვრების უსაზღვრო რაოდენობაა, უნდა ჩამოვთვალო ჩემი სამი ვირტუალური პრდაგოგი, ვისაც ვთვლი, რომ გამზარდა. ეს არის მიქელანჯელო - რომელმაც მასწავლა ხატვა. რემბრანდტი, რომელმაც მასწავლა ფერწერა და ბრეიგელი - რომელმაც მასწავლა აზროვნება. მათ მოახდინეს ყველაზე დიდი გავლენა ჩემზე. თუმცა, სხვაც ბევრი მიყვარს: ჩრდილოეთის ფერწერა განსაკუთრებით. მუნკი მიყვარს, ოდ ნერდრუმი. ამერიკელებიდან ჯორჯ ინესი, ედვარდ ჰოპერი და გამორჩეულად ვეთაყვანები ენდრიუ უაეტს. ბევრი შემიძლია ჩამოვთვალო...

ქართველი მხატვრებიდანაც ძალიან ბევრი. თუნდაც, გურამ ქუთათელაძე, დიმიტრი შევარდნაძე, კოკი მახარაძე. უნიჭიერესი თაზო ხუციშვილი. ძველი თაობიდან შემიძლია, დავასახელო რამოდენიმე. მაგალითად, უჩა ჯაფარიძეს აქვს ერთი ფერწერა, გარდაცვლილ მეუღლეს მიუძღვნა. მარტოხელა ხარი არის შებმული უღელში, რომელიც ღამის ცისკენ იყურება. ხარის გმინვაც კი ისმის. ამ ნამუშევარმა ძალიან იმოქმედა ჩემზე - საოცარი სულიერი განცდა და სიღრმე აქვს გადმოცემული; ასევე, კორნელი სანაძეს აქვს ძალიან ემოციური ნამუშევრები. ერთ გალერეაში ვნახე ჩემთვის მანამდე უცნობი ნამუშევარი. უდიდესი ფერწერა. მაესტრო, ბატონი სერგო ქობულაძე, შალვა ქიქოძე და, რომელი ერთი. ასევე, ქალბატონი რუსუდან გაჩეჩილაძე არ შეიძლება, რომ არ ვახსენო. ძალიან ბევრია ჩემი თაობიდანაც - მერაბ აბრამიშვილი, ლევან ლაღიძე... ასე ძალიან შორს წავალთ.

მოხდა ის, რომ ამ მოზღვავებულმა ინფორმაციამ დრამატულად შეცვალა ხედვა სახვით ხელოვნებაში და, ზოგადად, ჩვენი მსოფხედველობა. ეს სავსებით გასაგებია. ესეც უნდა იყოს, თუ გსურს განვითარება და მე მივესალმები ამას. მაგრამ, ჭირდება თუ არა მახატვარს ხატვის ცოდა? სამწუხარო ის არის, რომ ბევრს ჰგონია, თუ კი ფანქარი ან ფუნჯი უჭირავს ხელში, შეიძლება დაირქვას მახატვარი. ეს, განსაკუთრებით, აკადემიის კურსდამთავრებულების სენია. ამას იმიტომ ვამბობ ესე დარწმუნებით, რომ მე მაქვს ეს გზა გამოვლილი და ვიცი, ეს ცარიელი ამბიცია რას ნიშნავს. რაც უფრო მეტს ვმუშაობდი, უფრო და უფრო ვხვდებოდი - იმისათვის, რომ ჩემი თავისთვის მეწოდებინა მხატვარი, უამრავ კითხვაზე უნდა გამეცა პასუხი. უფრო მოგვიანებით მივხვდი, რომ კითხვა უფრო მეტი მქონდა, ვიდრე პასუხი. ახლა კი მხოლოდ კითხვები მიჩნდება. ასე, რომ ჩემი ის ცარიელი ამბიცია, დიდი ხანია, მიეცა მივიწყებას. მხატვარი - ეს არის ტიტული, რომელიც მხოლოდ დრომ უნდა მოგანიჭოს და არა ვინმემ. დრო, რომელიც სავსე უნდა იყოს შრომით და ახლის ძიებით. და რაც შეეხება ხატვის ცოდნის საჭიროებას, ოდნავ მოაზროვნე ადამიანმაც უნდა იცოდეს, რომ მხატვრისთვის ხატვის ცოდნა სავალდებულოა. (ილ. 15, 16)

ჩვენ ბედნიერად უნდა ვგრძნობდეთ თავს, რომ საკუთარი აკადემია გვაქვს. როგორც იცით, საბჭოთა კავშირში მხოლოდ სამი აკადემია იყო. ერთი - რიგაში, მეორე -ლენინგრადში და მესამე - თბილისში. ეს ძალიან ბევრს ნიშნავდა და ნიშნავს. საწუხაროდ, დღეს აკადემიის ყოფნა არყოფნის საკითხი დადგა. შეიძლება, დღეს აკადემიის სწავლების სტრუქტურა შესუსტდა, მაგრამ ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ მისი ფეხზე დაყენება არ შიძლება. მით უმეტეს, რომ ეს ყველაფერი ჩვენს ხელშია. აკადემიის წინააღმდეგ გალაშქრება - ახალი მოვლენა არ არის. ეს ყველაგან ხდებოდა, სადაც კი აკადემია არსებობდა და არსებობს. და რა იწვევდა ამას? თითქმის ყოველთვის იყო ერთი მიზეზი - მოძველებული ხედვა. ერთი ასეთი ისტორია მახსენდება. როდესაც ახალგაზრდა მონე აუჯანყდა თავის მასწავლებელს, ნეოკლასიკოსს. და მიზეზი იგივე იყო - მასწავლებლის მოძველებული ხედვა. მაგრამ, როგორც ერთმა ჟურნალისტმა აღნიშნა და სავსებით მართებულად, მონეს მისი ხატვის კულტურა და უდიდესი პროფესიონალიზმი სწორედ მისი „ მოძველებული ხედვის“ მასწავლებლის სახელოსნოში შეძენილი ცოდნიდან მოდიოდა, რომელსაც მონე ცხოვრების ბოლომდე, სამწუხაროდ, არ აღიარებდა. და, მართლაც, ასე იყო. არც კი შეიძლებოდა სხვანაირად. თუ სახლს ფუნდამენტი არა აქვს, მას, უბრალოდ, ქარი გაიტაცებს. ეს ფუნდამენტია აკადემია. ეს ყველამ უნდა შეისისლხორცოს. პროფესიონალიზმი არის სავალდებულო. ელემენტარული ცოდნა თუ არა გაქვს, პროფესიონალად ვერ შედგები. პროფესიონალიზმი, ელემენტარულად, შინაგანი კულტურა და საკუთარი თავის პატივისცემაა, პირველ რიგში, ყველაფერს დანარჩენს თავი რომ დავანებოთ. პროფესიონალიზმი კლავს ამბიციას და ბადებს მოკრძალებას.

მე არ ვარ წინააღმდეგი, რომ რამე დამოუკიდებელი ალტერნატიური ინსტსტუტი შეიქმნას, სადაც თანამედროვე პრინციპებზე გაიზრდება მომავალი მხატვარი ან, თუნდაც, ალტერნატიული ფაკულტეტი გაიხსნას თვითონ აკადემიაში. ეს საინტერესოც კი იქნება, მაგრამ მის სრულ გარდაქმნაზე ფიქრი არასერიოზულად მიმაჩნია. აკადემიას ორი ათასი წლის ისტორიაა აქვს და არა მგონია, დღეს ვინმეს უფლება ჰქონდეს მისი უძველესი პრინციპების შეცვლის, მით უმეტეს, რომ ეს პრინციპები დღესაც აქტუალურია და იქნება ყოველთვის. აკადემია არის ცოდნის აკვანი მომავალი მხატვრისთვის. ყოველ შემთხვევაში, ასე უნდა იყოს. (ილ. 17, 18)

თუ  მწიგნობრობაზე  აცხადებ  პრეტენზიას,  კეთილ  ინებე  და  შეისწავლე  ანბანი. სხვაგვარად უწიგნურობისთვის ხარ განწირული.

მე ძალიან ცოტა მჭირდება მუზისთვის - და მუზა ძალიან ბევრი მხრიდან მოდის. იქნება ეს ვიზუალური მესიჯი თუ, უბრალოდ, უაზროდ ნასროლი სიტყვა - ყველაფერზე შემიძლია, ავაგო კომპოზიცია. ასევე, შეიძლება, აზრი გამიხსნას შემთხვევით გაგებულმა ხმაურმა. ამ ხმაურში პესონაჟს ვხედავ. მის მიმიკას და მთელ მოძრაობას. შემიძლია წარმოვიდგინო, როგორც რაღაც ფიზიკური ძალა. არ მკითხოთ, ეს როგორ ხდება. ჩემთვისაც აუხსნელია და არც მაქვს სურვილი, რომ ახსნა ვიპოვო. თუკი ამ სახით მოდის, ესე იგი, ამ სახით უნდა მოვიდეს.

ყველაფერი ჩანახატით იწყება და ჩანახატებს სულ ვაკეთებ. ყველა დეტალს წინასწარ წარმოვიდგენ - უკანა ფონს, წინა ფონს. შემდეგ, ვიწყებ მუშაობას. აქ უკვე მთელი სამყაროა. ჩემი საკუთარი სამყარო, სადაც მხოლოდ მე ვარ და ვარ მარტო. ტილოსთან ურთიერთობა კიდევ სხვა პროცესია  - სიბრტყიდან სიღრმეში შესვლა და იმ სამყაროს ილუსტრირება, სადაც იმყოფები. ეს სრულ სიჩუმეში უნდა ვაკეთო. სხვაგვარად, გონება მეფანტება და ჯაჭვი წყდება. ჩემი სრულყოფილება მარტოობაშია და სიჩუმეში.

არა, არავის არ ვაგრძნობინებ არაფერს. სხვებისთვის, ამ დროს, მე ვარ აბსოლუტურად ჩვეულებრივი ადამიანი. ყოველთვის ვამბობ, რომ ორი ცხოვრებით ვცხოვრობ. ერთით - გარემოსთან ურთიერთობით და მეორით - სადაც არავინ არ შემოდის.

მაგაზეც მიფიქრია - მხატვარი რომ არ ვყოფილიყავი, ალბათ, მწერალი გამოვიდოდი. მქონდა ადრე მოთხრობასავით: - პატარა, უკარ-ფანჯრო ქოხში ვიყავი, საშინელი სიცივე იდგა, ზამთარი იყო. ვიღაცა დადიოდა ამ ქოხის გარშემო და შემოსასვლელს ეძებდა. რაღაცა შიშის გრძნობა მქონდა. გარედან თოვლის ხრაშუნის ხმა და ვიღაცის სუნთქვა მესმოდა. ავის მომასწავებელი იყო ვიღაც. მთვარით განათებული ღამე იყო. ქოხის ღრიჭოებიდან მხოლოდ სილუეტს და პირიდან გამოსულ ორთქლს ვხედავდი. დაახლოებით, ეგეთი სიუჟეტი იყო. მგონი, არც დამიმთავრებია. რატომ გამახსენდა ეხლა ეს - არ ვიცი.

სწორედ, რომ ჩემ თავში მონათხრობი ტილოზე გადადის ილუსტრაციის სახით. ყოველი ჩემი ტილო - ეს პატარა მოთხრობაა. ასე მიყვარს ამბის მოყოლა.

როგორც ზემოთ ავღნიშნე, რაღაც პატარა ხმაც კი. სადაც მე ვმუშაობ სიმარტოვეში, მცირედი ხმაურის შემოჭრაც კი მაწყვეტინებს სამუშაო პროცესს. ამ დროს შემოქმედებითი პროცესი წყდება, ვეღარ ვაგრძელებ ზუსტად იმას, რაც მქონდა დაწყებული. ხანდახან, დავბრუნებივარ დაწყებულს, მაგრამ ის უკვე სხვაა. მუშაობის დროს, სხვა სამყაროში ვარ, რაც ცოტა მირთულებს ურთიერთობას რეალობასთან... ამიტომ ვცდილობ, რომ მუშაობისას, სულ მარტო ვიყო, ჩემთვის... იმიტომ, რომ მარტოობაშია ის ყველაფერი, რასაც ვხედავ. მუშაობის პროცესში ძალიან ბევრი რამ იცვლება. მე წინასწარ ვერასოდეს ვხედავ დასრულებულ ტილოს, რადგან არ ვიცი, პროცესი საითკენ წამიყვანს.

კი, როგორ არა. მე ჯერ სამხატვრო სკოლაში ვმუშაობდი. სკოლის ასაკის ბავშვები მყავდა. აკადემია დავამთავრე თუ არა, იქ დავიწყე მუშაობა. სკოლაში ოთხი წელი ვიყავი. ის ბავშვთა სამხატვრო, სკოლა, დღესაც არსებობს. მერე იქიდან, ერთი წელი, აკადემიაში წავედი.

სიტუაცია არაჩვეულებრივია. მერე, თვითონ გარემოა ისეთი საოცარი. აპოკალიფტური პეიზაჟები - მართლაც გასაოცარი. იქ სიწყნარეა, სიმშვიდე. აქაურობა, რა თქმა უნდა, მენატრება. უბრალოდ, იქ უფრო მშვიდად ვარ. თუმცა, ბუნებრივია, იქაც თავისი პრობლემებია. შარშან რომ ჩამოვედი, სახლში ვმუშაობდი, მაგრამ სულ ხმაური იყო, გარეთაც სულ სტრესული სიტუაციაა. იქ უფრო მეტად შემიძლია, კონცენტრაცია მოვახდინო ჩემს სამუშაოზე.

ჯერ ეგ საკითხი ზუსტად არ არის გადაწყვეტილი. ჩემი მეუღლე რომ დაიცავს, შეიძლება, გათავისუფლდეს და ჩამოვიდეს. ალბათ, აქ იქნება, თუმცა, ესეც გასარკვევია. მიუხედავად იმისა, რომ საოცარი მიდრეკილება აქვს ენების შესწავლის მხრივ, ქართული ვერაფრით ვერ ისწავლა, მაგრამ ესმის ძალიან ბევრი. (ილ. 19)

სამწუხაროდ, ვერ გეტყვით რომ, ძალიან კარგად ვიცნობ დღევანდელ ახალგაზრდა მხატვრებს. რასაც ვხედავ - არიან ნიჭიერები, ზოგი - ძალიან ნიჭიერიც. მაგრამ, მე მაინც ვფიქრობ, რომ თავისი ნიჭი სხვა მხარეს მიჰყავთ. უფრო გამეორებისკენ, მიმბაძველობისკენ... და, როგორც ზემოთ ავღნიშნე, მოზღვავებული იმფორმაციის გამო, რაც, თავითავად, ცუდი არ არის. ეს ყველას არ ეხედბა, რა თქმა უნდა. შენი საკუთარი გზა ყოველთვის შეგიძლია იპოვო. მაგრამ არ მომწონს, რომ დაიკარგა ტრადიცია და დაიკარგა ფუნქცია, რაც, სამწუხაროდ, სავალდებულოდ აღარ მიაჩნიათ...და, კიდევ ერთხელ, - რა თქმა უნდა,  ეს ყველას არ ეხება.

ცვლილება საჭიროა. ცვლილება ჩემ დროსაც საჭირო იყო. მე, პირადად, გადმოვიტანდი ნიუ იორკის სამხატვრო აკადემიის სწალის პრინციპებს. ძალიან სერიოზული სკოლაა. იქ, მესამე კურსელები, თითქმის უკვე დასრულებული პროფესიონალები არიან. გასაოცარია, როგორ მიაღწიაეს ამას. აკადემიური კულტურის ამაღლებაა საჭირო.

როგორ გითხრათ... ნამდვილად არ ვიცი, არ მქონია შეხება. მხატვართა კავშირი, ალბათ, მხატვარს რაღაც ელემენტარულით უნდა აკმაყოფილებდეს რომ რაღაც ფუნქცია ჰქონდეს. არ უნდა იყოს მარტო სახელი - მხატვართა კავშირი... თან, ამ კავშირს მაინც რაღაც საბჭოური დასდევდა და მე მაღიზიანებდა ყოველთვის. აი, მხატვრის სახლი კი ნამდვილად კარგი იყო. იქ გამოფენებიც ეწყობოდა და თვითონ მახატვრებისთვისაც ძალიან მნიშვნელოვანი იყო. ის უნდა აღდგეს, ჩემი აზრით, და უნდა იყოს აქტიური. ხომ არსებობს მწერლების სახლი და მხატვრებიც იმსახურებენ, რომ ჰქონდეთ თავისი თავშეყრის ადგილი. მხატვართა ეს სახლი მრავალფუნქციონალური უნდა იყოს.

საზოგადოებამ და თვითონ სახელმწიფომ უნდა გაიაზროს, რომ ხელოვნება არის ერის სულიერი სარკე. ხელოვნებაზე იდგა უზარმაზარი, დღეს უკვე ისტორიას მიცემული და დროში გამქრალი იმპერიები. ხელოვნებას ყოველთვის ჰყავდა თავის მფარველები და მხოლოდ მათი ძალისხმევით ვეტრფით დღეს უდიდესი გენიოსების დანატოვარს. ჩვენ, დღეს, ასე თუ ისე ვარსებობთ, როგორც სახელმწიფო. გვაყავს გენიალური მხატვრები, მაგრამ თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმები, პრაქტიკულად, არ არსებობს. არადა, ამით ერი შეიძლება, ამაყად წარმდგარიყო მსოფლიოს წინაშე. სწორედ ქართულ ხელოვნებაში დევს ის წმინდა ევროპული ფასეულობები, რისთვისაც ასე ვიბრძვით დღეს... რომ სწორედ ქართული ხელოვნება არის ევროპული, ზოგადად, დასავლური ცივილიზაციის განუყოფელი ნაწილი და მისი ტრადიციების მატარებელი. ამიტომ, საჭიროა ხელოვნების მუზეუმები, რომლებსაც სახელმწიფო უნდა მფარველობდეს. სამწუხაროდ, ვერც ერთ სახელმწიფო მოხელეში ვერ ვხედავ დღეს, რომ ეს საკითხი აწუხებდეს ან პატარა ენთუზიაზმს მაინც იჩენდეს. არ აწუხებს სახელმწიფოსაც. ჩემი აზრით, საინტერესო იქნებოდა, ყველაფრის ფონზე, ცალკე, ქალთა ხელოვნების მუზეუმის დაარსება. სხვაგან არსებობს ასეთი მუზეუმი. ძალიან მიმზიდველია და საინტერესო. მით უმეტეს, ამდენი უნიჭიერესი მანდილოსანი გვყავს. მანდილოსნები განსაკუთრებულად უნდა წარმოვაჩინოთ. ეს ჩვენთვისვე იქნებოდა სასარგებლო. (ილ. 20)

ასე რომ, ხელოვნებას უნდა გავუფრთხილდეთ არა როგორც ფუფუნების საგანს, როგორც ძვირფასი ავეჯისთვის შემავსებელ ერთ-ერთ ელემენტს, არამედ, როგორც ჩვენი ერის კულტურული შეგნების, ეროვნული იდენტიფიკაციის და, ელემენტალურად, ერის ღირსების მაცოცხლებელ წყაროს. დავანგრევთ ხელოვნებას - დავანგრევთ საკუთარ თავს.

დიდი მადლობა.

მის შესახებ:

http://art.gov.ge/artists.php?lang=Ge&artist=390

დაბადების თარიღი 31.03.1957, თბილისი, საქართველო

განათლება

1978-1984- თბილისის სახელმწიფო სამხატვრო აკადემია

1974-1978- ნიკოლაძის სახელობის სამხატვრო სკოლა

დარგი ფერწერა, ხატვა

პერსონალური გამოფენები 2010 - გალერეა “ბაია”, თბილისი, საქართველო 2008 - ჰაუს დერ კუნსტი, მიუნხენი, გერმანია

2006- ბენაროია ჰოლი, სიეტლი, ვაშინგტონის შტატი, ამერიკის შეერთებული შტატები 2006- მიუზა დიზაინი, სიეტლი, ვაშინგტონის შტატი, ვაშინგტონის შტატი, ამერიკის შეერთებილი შტატები

2006-2007- სიკს შოუ, გლობალ ართ ვენიუ, სიეტლი, ვაშინგტონის შტატი, ამერიკის შეერთებილი შტატები

2002- კარენ ბაასის გალერეა, სიეტლი, ვაშინგტონის შტატი, ამერიკის შეერთებილი შტატები

1999- საქართველოს ეროვნული გალერეა, თბილისი, საქართველო

1998- კენეტ ბეჰემის გალერეა, ბელევიუ, ამერიკის შეერთებილი შტატები

1995-პეკარდის საგამოფენო ჰოლი, ბელევიუ, ამერიკის შეერთებილი შტატები

1993- ვუდსაიდ-ბრასეტის გალერეა, სიეტლი, ვაშინგტონის შტატი, ამერიკის შეერთებილი შტატები

1991- ფრიზენის გალერეა, სიეტლი, ამერიკის შეერთებილი შტატები

1990- გალერეა მია, სიეტლი, ვაშინგტონის შტატი, ამერიკის შეერთებილი შტატები

ნამუშევრები დაცულია

სახელმწიფო და კერძო კოლექციები- ამერიკის შეერთებილი შტატები (სიეტლის ხელოვნების ალიანსის ჩათვლით), კანადა, გერმანია, ესპანეთი და საქართველო

საკონტაქტო ინფორმაცია

(509) 408 0211

vaho_m@hotmail.com

www.vahomuskheli.com

http://www.nplg.gov.ge/emigrants/ka/00000368/

https://www.radiotavisupleba.ge/a/vakhtang-muskhelishvilis-gamofena/28051009.html

https://diaspora.gov.ge/?p=12417

http://www.gch-centre.ge

ვახტანგ მუსხელიშვილი.VAHO MUSKHELI. ბაია გალერეა. თბ., 2014