| ერთი „დაფარული“ ფრესკის მხატვრული სახის ინტერპრეტაციისთვის (ლადო გუდიაშვილის მონუმენტური მხატვრობის ისტორიიდან) |
|
ნინო ჩიხლაძე საქართველოს ეროვნული მუზეუმი შალვა ამირანაშვილის სახელობის ხელოვნების მუზეუმი 2016 წელს შალვა ამირანაშვილის სახელობის ხელოვნების მუზეუმში ლადო გუდიაშვილის დაბადებიდან 120 წლის საიუბილეო თარიღთან დაკავშირებით გამართულ ექსპოზიციაზე „ლადო გუდიაშვილი და ქართული მონუმენტური მხატვრობა“ (21.12.2016-15.02.2017) ეროვნული მუზეუმის ფონდებსა და კერძო კოლექციებში დაცული უნიკალური მასალა გამოიფინა. წარმოდგენილი იყო შუა საუკუნეების ქართულ ძეგლთა მოზაიკისა და ფრესკის, ხშირ შემთხვევაში, დედნებად ქცეული, ლადო გუდიაშვილის მიერ შესრულებული ასლები და კერძო კოლექციებში დაცული, მეტწილად, დაღუპული ორიგინალური კედლის მხატვრობის ამსახველი ესკიზები და ფოტომასალა. ექსპონატებმა, რომელთა დიდი ნაწილი პირველად წარედგინა ფართო საზოგადოებას, განსხვავებული თვალთახედვით წარმოაჩინა მხატვრის მდიდარი შემოქმედების მონუმენტურ მხატვრობასთან დაკავშირებული მხატვრული სახე.
ძველი ქართული მონუმენტური მხატვრობა - ფრესკა და მოზაიკა - ლადო გუდიაშვილის მკაფიო ინდივიდუალობით გამორჩეული გენიალური შემოქმედების უწყვეტი ინსპირაციის წყაროა. შეიძლება ითქვას, მისი პირველი სიყვარულია, რადგან, როგორც თავად უკვე ასაკოვანი შემოქმედი იგონებდა, 17 წლის ჭაბუკმა პირველად გელათის ტაძრის საკურთხევლის XII საუკუნის ღვთისმშობლის მოზაიკური გამოსახულების შემხედვარემ იგრძნო საკუთარ თავში ფერმწერი: „აქედან დაიწყო ყველაფერი და ის სურვილი, რომ ცოტათი მაინც ვყოფილიყავი ამ დიდებული ფრესკების მხატვართა გზის გამგრძელებელი, დღემდე ცოცხლობს ჩემში“ გუდიაშვილი ლ. 1979: 7.
შუა საუკუნეების ქართულ ფრესკასთან ლადო გუდიაშვილის აქტიური შეხება 1916-1917 წლებში იწყება, როდესაც ის უერთდება ქართული ეროვნული იდენტობის დამამკვიდრებელი ორი მძლავრი კერის, ექვთიმე თაყაიშვილისა და დიმიტრი შევარდნაძის თაოსნობით მოღვაწე საისტორიო-საეთნოგრაფიო და ქართველ ხელოვანთა საზოგადოებების მიერ შუა საუკუნეების ქართული ძეგლების შესწავლა-გადარჩენის მიზნით ორგანიზებულ ექსპედიციებს. ლადო სხვა ცნობილ მხატვრებთან ერთად, უპირველეს ყოვლისა, ქმნის კედლის მხატვრობის ზუსტ და შემცირებულ ასლებს. ზუსტი ასლები შალვა ამირანაშვილის ხელოვნების მუზეუმის მონუმენტური მხატვრობის ფონდშია დაცული, ხოლო ნაბახტევის წმ. გიორგის (19,5X18,3 სმ.), მეფე ალექსანდრე დიდისა (18,5X11,5 სმ.) და ქუცნა ამირეჯიბის ოჯახის (18X11,5 სმ.) შემცირებული ასლები საქართველოს ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის ექვთიმე თაყაიშვილის პირად ფონდში (#432) ინახება. ამავე დროიდან მის შემოქმედებაში ჩნდება ფრესკების მხატვრული ჩანახატებიც: „გადმონახატი ნაბახტევის ფრესკიდან“, ტუში, 13X18 სმ., 1916 წ.; „გადმონახატი იშხნის ფრესკიდან“, აკვარელი, 15,5X24 სმ., 1917 წ.; „გადმონახატი ობჩის ფრესკიდან“, აკვარელი, 13X19,5 სმ., 1931 წ.; გუდიაშვილი ნ. 1957: 17-19; კალანდია გ. 2017: 124-125თუმცა, ცხადია, გამორჩეულად ფასეული მაინც, ხშირ შემთხვევაში, დღეს უკვე ორიგინალებად ქცეული ზუსტი ასლებია, რომლებიც ლადო გუდიაშვილს გადმოღებული აქვს ნაბახტევის ღვთისმშობლის ეკლესიის 1412-1431 წლების (სურ. 1), ნეკრესის ღვთისმშობლისა და გრემის მთავარანგელოზთა ეკლესიების XVI ს-ის, სვეტიცხოვლის საკათედრო ტაძრის ცხოველმყოფელი სვეტის 1687-1688 წლებისა და, რაც მთავარია, ექვთიმე თაყაიშვილის თაოსნობით მოწყობილი ტაო-კლარჯეთის 1917 წლის ცნობილი ექსპედიციის დროს ოშკისა და ხახულის ეკლესიათა XI ს-ის კედლის მხატვრობიდან.
 განსაკუთრებული მნიშვნელობის ტაო-კლარჯეთის სამეფო დაკვეთით შექმნილი დიდებული მოხატულობებისა და მათ შორის, ხახულის „ბზობის“ იშვიათი იკონოგრაფიული ვერსიით მოწვდილი, სადღეისოდ განადგურებული სცენის ასლია (სურ. 2), რომელიც ტაო-კლარჯული მხატვრული სკოლის ზოგადი სულისკვეთებისა და სახეთა ოსტატურად გადმოცემული ხასიათის წყალობით, დამოუკიდებელ მხატვრულ ღირებულებასაც იძენს. ახალგაზრდა მხატვრის ტალანტთან ერთად, ეს უთუოდ იმ განწყობის შედეგიცაა, რომელსაც ექსპედიციის შესახებ გადმოსცემს თავად ლადო გუდიაშვილი: „ეს იყო ჩემი ცხოვრების უბედნიერესი ხანა... ჩვენმა ექსპედიციამ იქ დიდი სამუშაო შეასრულა. მნიშვნელოვანი საქმე გაკეთდა... ჩემს მონაწილეობას ამ არაჩვეულებრივ ექსპედიციაში დიმიტრი შევარდნაძეს უნდა ვუმადლოდე... მე მომნუსხა იმ ტაძრების კედლის მხატვრობამ. ფრესკები საოცრად ერწყმოდნენ ტაძართა არქიტექტურას, ნაგებობათა ანსამბლსა და ბუნებრივ გარემოსაც. უნაზეს და ულამაზეს წმინდანებს მზექალებისა და მზეჭაბუკების სახეები ჰქონდათ... სამხრეთ საქართველოს ძეგლთა შესწავლამ კიდევ მეტად დამაკავშირა ჩემი ხალხის ისტორიასთან... ჩემი შემოქმედების მთავარი საფუძველი გახდა ძველი ქართული ფრესკა და ხალხური მხატვრობა“Гудиашвили Л. 1987: 122-124ის, თუ როგორ აფასებდა და რამდენად მნიშვნელოვნად თვლიდა მისი ცხოვრების ამ ეტაპს ლადო გუდიაშვილი, ჩანს თუნდაც პარიზში, მისი შემოქმედების პოპულარობის მწვერვალზე, XX ს-ის დასაწყისის ცნობილი ინტელექტუალისა და პოეტის, მხატვრულ მიმდინარეობათა თეორეტიკოსისა და „სურეალიზმის მანიფესტის“ ავტორის, ანდრე ბრეტონის საზოგადოების წინაშე ლადო გუდიაშვილის მისამართით წარმოთქმული სიტყვებიდანაც: „მახსოვს „როტონდაში“ ერთ-ერთი გამოფენის განხილვის დროს, როცა ჩემს ნამუშევრებზე ანდრე ბრეტონი ლაპარაკობდა, აღნიშნა: ეს მხატვარი ძალიან დიდი წარსულის მქონე ქვეყნის შვილია... მის მიწაზე უამრავი არქიტექტურული შედევრია აღმართული, თვითონ მას ძველი ტაძრებიდან ბევრი ფრესკა გადმოუხატავს და ამ ფრესკათა რესტავრაციაც გაუკეთებიაო“გუდიაშვილი ლ. 1979: 37.
 სახელდობრ, როგორი იყო ქართული ფრესკისა და განსაკუთრებით კი ტაო-კლარჯეთის X-XI სს-თა მიჯნის მოხატულობების ზეგავლენა ადრეული პერიოდის გუდიაშვილის შემოქმედებაზე? იყო თუ არა ფრესკების კლასიკურად გაწონასწორებული კომპოზიციებისა და ბლოკებად შეკრული გამთლიანებული ფორმების მშვიდი რიტმი და დიდებული მონუმენტურობა - მოცემული კედლის მოხატულობების უმთავრესი მხატვრული ნიშან-თვისებები - პირდაპირ ასახული გუდიაშვილის შემოქმედებაში? ვფიქრობ, რომ არა. რასაკვირველია, სწორედ ამ ნიშან-თვისებათა მთლიანობა „ნუსხავს“ მხატვარს, მაგრამ ეს შთაბეჭდილება მის შემოქმედებაში ნაწილ-ნაწილ გადმოდის, მხოლოდ იმ მხატვრული ხერხებისა და საშუალებების განცდით, რომლებიც 20-იანი წლების გუდიაშვილის მოდერნისტული ხელოვნებისთვის იყო აქტუალური, მისაღები და მხატვრულად გამომსახველი. ეს ხერხები და საშუალებები კი, ძირითადად, ვფიქრობთ, ზუსტი და მოქნილი ხაზით შესრულებული მისტიკური სახეები („მზექალები“ და „მზეჭაბუკები“) და სილუეტები, უმცირესი დეტალების მკაფიო დეკორატიული ნახატი, ჩამუქებულ ფერთა ლოკალური, თვითკმარი სისავსეა. მოცემულ მხატვრულ საშუალებათა „გადათამაშებით“ შემოაქვს გუდიაშვილს საუკუნეებს მიღმა შექმნილი ქართული შემოქმედებითი სულის ნაღვაწი მოდერნისტულ ეპოქაში, რომლისთვისაც ტრადიციული, ძველი ხელოვნების ალუზიებით ამგვარი „ტრანსკრიპცია-თამაში“ მისაღები და ახლობელია. თანამედროვეობის დიდი მწერალი, მილან კუნდერა, თავის ცნობილ ესსეში „დარღვეული ნაანდერძევნი“ მსგავს მიდგომას ხედავს XX ს-ის დასაწყისის მუსიკის, ლიტერატურისა და მხატვრობის ისეთ დიდ წარმომადგენელთა შემოქმედებაში, როგორებიც არიან სტრავინსკი, კაფკა და პიკასო. „პირდაპირი დიალოგი, ტრანსკრიპცია-თამაში ამა თუ იმ ძველი ნაწარმოებისა თუ კონკრეტული სტილისა“Кундера М. 2005: 82, ერთი მხრივ, ამ ხელოვანთათვის საშუალებაა საუკუნეთა შორის კავშირის დამყარებისაКундера М. 2005: 84, მეორე მხრივ, კი „თამაში“ მათ წარმოსახვას გაზვიადების, დაუჯერებლობის, გადაჭარბების სრულ თავისუფლებას ანიჭებსКундера М. 2005: 86, რადგან „მოდერნისტული ხელოვნება ბუნტია რეალობის იმიტაციის მიმართ ხელოვნებაში, ბუნტია მისგან დამოუკიდებელი ხელოვნების კანონების სახელით. ამ დამოუკიდებლობის მოთხოვნაა, რომ ერთი ნაწარმოების ყოველ წამს, ყოველ ნაწილაკს უნდა ჰქონდეს თანაბარუფლებიანი ესთეტიკური მნიშვნელოვნება“.Кундера М. 2005: 162-163ვფიქრობთ, სწორედ ამ კონტექსტშიც შეიძლება წავიკითხოთ ძველი ქართული ფრესკებით ინსპირირებული ლადო გუდიაშვილის XX ს-ის 20-იანი წლების ბრწყინვალე ხელოვნება.
შუა საუკუნეების ქართული მონუმენტური მხატვრობა რომ ლადო გუდიაშვილის შემოქმედების არა მხოლოდ შთაგონების წყარო, არამედ მისი ხაზის, ფორმებისა და კომპოზიციათა აგების სივრცობრივი აზროვნების საბაზისო მხატვრული შემადგენელია, თითქმის უგამონაკლისოდ ყველა იმ ავტორთანაა აღნიშნული, ვინც 1919 წლიდან როგორც ჩვენში, ისე საფრანგეთში, რუსეთსა თუ ამერიკის შეერთებულ შტატებში გუდიაშვილის მხატვრობის ანალიზით იყო დაინტერესებული. ავტორები კი მრავლად იყვნენ, როგორც ხელოვნების ისტორიკოსები, კულტუროლოგები, ისე პოეტები, მწერლები, მხატვრები, ესთეტები, მხატვრულ-კულტურული ტენდენციების შემქმნელი ინტელექტუალები: იური დეგენიДеген Ю. газ. «Тифлисский листок». 1919: №1; Гудиашвили Л.1987: 220-227, ბორის კორნეევიКорнеев Б. 1919: 3-4; 2009: 107-108, ანდრე ვარნოВарно Ж. 2009: 33, ტიციან ტაბიძეტაბიძე ტ. გაზ. “ბარიკადი”. 1922: #5; 1926: 1-3; 1966, ტ. 2: 269-271, ანდრე სალმონიСальмон А. 2009: 135, მორის რეინალიРейналь М. 2009: 127-131, მამია დუდუჩავადუდუჩავა მ. 1929: 200-201, ალექსანდრ მიხაილოვიМихайлов А. 1968: 23, ვახტანგ ბერიძეგუდიაშვილი ნ. 1957: 5-6, ბერიძე ვ: 1975: 12-14, 52-53, მიხეილ თოფურიაТопурия М. 1958: 3, ლიდია ზლატკევიჩიЗладкевич Л. 2009: 55, ჯონ ე. ბოულტიBowlt J.E. 1995: 23; Боулт Д. Э. 2009: 18-19და სხვები. ამიტომაც, სრულიად ბუნებრივია, რომ მონუმენტური მხატვრობა და კერძოდ, ფრესკა ლადო გუდიაშვილის მდიდარი შემოქმედების ორგანული ნაწილი ხდება 1917 წლიდან, როდესაც ის იაკობ ნიკოლაძესთან, „სერ გეის“ ფსევდონიმით ცნობილ კარიკატურისტ სერგეი სკრიპიცინთან, ზიგმუნდ ვალიშევსკისთან, ილია ზდანევიჩთან, ალექსანდრე პეტრაკოვსკისთან და იური დეგენთან ერთად პირველად მოდერნისტული არტ-კლუბის „ფანტასტიკური დუქნის“ ჭერსა და კედლებს ხატავსКатанян В. 1919: 14; Крученых А. Газ. «Куранты» 1919: №2, 19-21; Гудиашвили Л.1987: 37-38; მაგაროტო ლ. 2006: 57; ტაბატაძე თ. 2011: 60-61. სხვადასხვა მონაცემებით, 1918 წლიდან ის მონაწილეობს არტ-კლუბების „არგონავტების ნავის“ (კირილე ზდანევიჩთან და ალექსანდრ ბაჟბეუქ-მელიქოვთან ერთად)ტაბატაძე თ. 2011: 61, 169-172, „ძმური ნუგეშისა“Боулт Д. Э. 2009: 19და „პოეტების საამქროს“გუდიაშვილი ლ. 1979: 67; შერვაშიძე ნ., გოგელია ნ... 2016: 155ინტერიერთა მოხატვაში. საბჭოთა პერიოდს ვერც ერთი დეკორი ვერ გადაურჩა. ლადოსა და მის თანამედროვეთა მოგონებებისა თუ ფრაგმენტული აღწერილობის მიუხედავად, არტ-კლუბების მოხატულობათა კომპოზიციებისა და შინაარსის შესახებ როგორც წერილობითი, ისე ვიზუალური ინფორმაცია თითქმის არ არსებობს.
 რამდენადმე განსხვავებული მოცემულობაა 1919 წელს ქართველ მწერალთა სახლისა და არტ-კაფე კლუბ „ქიმერიონთან“ დაკავშირებით, რომლის ლადო გუდიაშვილისეული მოხატულობა ოსტატობითა და მხატვრული სრულყოფილებით თანადროულ ხელოვანთა განსაკუთრებულ აღფრთოვანებას იწვევდატაბიძე ტ. 1966: 265. „ქიმერიონის“ მხატვრობა ერთადერთია ტფილისური არტისტული კაფე-კლუბების პერიოდის მხატვრის განადგურებული მონუმენტური შემოქმედებიდან, რომელიც ხელოვნების მესვეურთა მრავალწლიანი მონდომებისა და რესტავრატორთა დიდი შრომის შედეგად იქნა აღდგენილი 1980-იანი წლების დასაწყისშისაყვარელიძე ე. გაზ. „კომუნისტი“ 1982: # 62; Курулашвили Л. 1984: 74-75. ისიც მხოლოდ ერთი კომპოზიცია - „სტეპკოს დუქანი“, რომელიც „ქიმერიონის“ მთავარი შესასვლელი კიბის უჯრედის ქვედა ნაწილში მდებარეობს (სურ. 3). თავად ლადო ახსენებს კიდევ ერთს - „დარაჯი მელას“ გუდიაშვილი ლ. 1979: 14, რომლის ადგილმდებარეობაც კი არ იყო განსაზღვრული სამეცნიერო ლიტერატურაშიტაბატაძე თ. 2011: 73, 76-77. ნინო მაყაშვილი-ტაბიძის მოგონებაში აღნიშნულია, რომ „ქიმერიონის“ შესასვლელის თავზე (ხაზგასმა ჩემია - ნ. ჩ.) ლადო გუდიაშვილის ნამუშევარია“ ტაბიძე ნ. 2016: 75. ძველი ფოტოს მიხედვით, რომელზეც არტ-კლუბის მთავარი შესასვლელის ზედა ნაწილია გადაღებული (სურ. 4), მარჯვენა მხარეს ლადოს ორი კომპოზიცია იკვეთება. ეს კი იმას მიანიშნებს, რომ ლადოს კიბის მარშს ჩაყოლებულ მარჯვენა კედელზე, სადღეისოდ ცნობილი „სტეპკოს დუქნის“ ჩათვლით, სამი სცენა მოუხატავს. ფოტოს კიდეში ლადოს მოხატულობებიდან პირველი სცენის ნაწილი, ფართოფოთლოვანი დახრილი ხის ფრაგმენტით, სწორედ „დარაჯი მელა“ უნდა იყოსჩიხლაძე ნ. 2011: 4; Cichladze N. 2013: 328-329; Chikhladze N. 2015: 125-126, რადგან ვერა სუდეიკინა-სტრავინსკის სალონურ ალბომში დაცული კედლის მხატვრობის მოსამზადებელი ესკიზი, რომელიც დაზუსტებულად იდენტიფიცირებული არ არისBowlt J.E. 1995: 95-96, ახალგაზრდა ქალ-ვაჟთან ერთად, ფართოფოთლოვან, დახრილ ხესაც გადმოსცემს და მელას მსგავსი ცხოველის გამოსახულებასაც (სურ. 5).
  კედლის მოხატვისა თუ მონუმენტური დეკორატიული პანოებით ინტერიერის მორთვის ტრადიციას, ლადო გუდიაშვილი, პარიზში ყოფნის დროსაც აგრძელებს Гудиашвили Л.1987: 105-106. სხვადასხვა წყაროებით ცნობილია, რომ მას მონპარნასზე მოუხატავს მემარცხენე მხატვრული გაერთიანება «Гатарапак»-ის კლუბ „ქამელეონის“ ჭერიშერვაშიძე ნ., გოგელია ნ.. 2016: 155 მონმარტრის კავკასიურ რესტორანში შეუსრულებია დიდი ზომის (400 x 300 სმ.) ფრესკული კომპოზიცია „ქართული ცეკვა“ჩორგოლაშვილი მ. 1978: 91. ცნობილია, ასევე, ახალგაზრდა ლადო გუდიაშვილის პარიზში გადაღებული ფოტოები რესტორან „კავკაზის“ (ზოგიერთი წყაროს მიხედვით, „ოქროს საწმისის“) ინტერიერისთვის 1925 წელს შექმნილი პანო „დღესასწაული საქართველოშის“ ფონზე, რომელსაც ზოგ გამოცემაში ფრესკადაც მოიხსენიებენ [Гудиашвили Л.1987: 106, илл. 19, 46], თუმცა, მრავალი წლის შემდეგ, ტილოზე ზეთით შესრულებული ეს პანო (170 x 303 სმ) მოულოდნელად 2001 წელს გამოჩნდა საერთაშორისო აუქციონზე და, მიუხედავად იმისა, რომ ნამუშევარს არც ექსპერტიზა ჩატარებია და არც სათანადო საარქივო დოკუმენტაციით გამყარებული ატრიბუცია ჰქონია, მის ნამდვილობაში ეჭვი არ შეჰპარვიათლადო გუდიაშვილი კრისტის აუქციონზე. 2002: 26.
1926 წელს სამშობლოში დაბრუნებისა და საანგარიშო გამოფენის შემდეგ, სადაც ის მთელი სრულყოფილებით წარსდგა საზოგადოების წინაშე, როგორც გამოკვეთილად ინდივიდუალური, ჩამოყალიბებული მხატვრული სტილისა და ოსტატობის ზენიტში მყოფი არტისტი, ინტენსიურად აგრძელებს შექმოქმედებით აქტიურობას მონუმენტური მხატვრობის მიმართულებითაც. 1926-1934 წლებში თბილისის სამხატვრო აკადემიაში ლადო ხელმძღვანელობს კათედრას მონუმენტურ-დეკორაციული ხელოვნებისა და კომპოზიციის განხრითბერიძე ვ. 1975: 20. ის სტუდენტებს ძველი ქართული ფრესკული მხატვრობის მონაცემთა საფუძველზე, ბუნებრივი მინერალური საღებავებით დაგრუნტულ ზედაპირზე სველი თუ მშრალი წესით კედლის მხატვრობის შესრულების ძირითად პრინციპებს ასწავლისГудиашвили Л.1987: 92, прим. 81. 1927 წელს კი ქმნის სასტუმრო „ორიანტის“ (შემდგომ სასტუმრო „ინტურისტისა“ და XX ს-ის მიწურულს - თბილისის სამოქალაქო დაპირისპირების დროს დამწვარი „მხატვრის სახლის“ სახელით ცნობილი შენობის) ბრწყინვალე კედლის მხატვრობას, რომელიც თვითმხილველთა შეფასებით, „იყო ნამდვილი შედევრი: ლერწმისტანა ქართველი ქალებით, ყელმოღერებული შვლებით, ძველქართული ფრესკებიდან გადმოსული ჭაბუკებით... შესრულებული მოვარდისფრო-მოცისფრო ტონალობის, თითქოს დრო-ჟამისგან გაცრეცილი ფერებით... ჩვენ სტუმრად მოვდიოდით გუდიაშვილის ფანტაზიის ამ სიცოცხლით სავსე, იდუმალ გმირებთან და საათობით ვრჩებოდით უსიტყვოდ მათთან“Микава Н. 1987: 265. კომპოზიციათა დახვეწილობა და ნახატის ვირტუოზულობა გამოფენაზე გამოტანილი შავ-თეთრი ფოტოებითაც ადვილად დასტურდება (მადლიერებით აღვნიშნავთ, რომ კერძო კოლექციაში დაცული ფოტომასალა გამოფენისთვის მოგვაწოდა ქ-ნ-მა ნანა შერვაშიძემ) (სურ. 6), მხატვრობის უფაქიზესი, პასტელური ფერადოვნების მომხიბვლელობას კი სცენათა მოსამზადებელი ესკიზები (#29-31 „ლეგენდა თბილისის დაარსებაზე“ #1-3; ქაღალდი, გრაფიტის ფანქარი, აკვარელი; 35,5 x 51,5 სმ., 35,5 x 52,2 სმ, 25,8 x 35,6 სმ.) გადმოსცემსДиденко Ю. Манашерова И. Парнис А. 2009: 234-235,271, 299.
 შემორჩენილ მასალაზე დაყრდნობით, ვფიქრობთ, ყველაზე მკაფიოდ სწორედ აქ ჩნდება გუდიაშვილის მხატვრული ინსპირაციის კიდევ ერთი წყარო - აღმოსავლური მხატვრობა, რომელიც ზემოჩამოთვლილ ავტორთაგან უმეტესობას სპარსული მინიატურა, ზოგსაც უშუალოდ ყაჯარული მხატვრობა მიაჩნიაМагарото Л. 2009: 76-83. თუმცა, ამ შემთხვევისთვის ყველაზე შესაფერისი ვახტანგ ბერიძის მოსაზრება შეიძლება იყოს, რომელიც გუდიაშვილის მხატვრობის შთაგონების ერთ-ერთ წყაროდ არა უშუალოდ ირანულს, არამედ XVII საუკუნის მაირანიზირებელ ქართულ საერო მინიატურას მიიჩნევსბერიძე ვ. 1975: 23. სასტუმრო „ორიანტის“ მეორე სართულის ფოიეს კედლებზე გაშლილი იყო ოთხი კომპოზიცია: „ნადირობა“, „ცეკვა „სამაია“, „წყაროსთან“ და „ლეგენდა თბილისის დაარსებაზე“ჩორგოლაშვილი მ. 1978: 92; გუდიაშვილი ლ. 1979: 67. „ვეფხისტყაოსნის“ პერსონაჟებივით მშვენიერი ფიგურებისა და დეკორატიული პეიზაჟების ჰარმონიული შერწყმით გადმოცემული ეს ფეერიული „სამოთხე“, გარდასულ დროთა წარმოსახვითი, თავისუფალი საქართველო, თავისი, ერთი შეხედვით, „ნეიტრალური“ თემის მიუხედავად, უთუოდ „თვალს ჭრიდა“ რეპრესიული საბჭოთა გარემოს მკვებავ ბიუროკრატიას. ამიტომაც, მხატვრობის დამცველთა „ინსტანციიდან ინსტანციაში სირბილმა“ ნაყოფი ვერ გამოიღო და 40-იანი წლების დასაწყისში დირექტორის განკარგულებით, „ხელსაყრელი“ რემონტის მომიზეზებით, კედლის დეკორი გადაღებესМикава Н. 1987: 265. ლადო გუდიაშვილი იგონებდა: „დიდი გატაცებით ვიმუშავე... რამდენიმე ხნის შემდეგ კი ისიც ჩამოფხიკეს და ზეთით გადაღებეს. ისეთი მხატვრობა იყო, შემდეგ ვერსად ვეღარ გავიმეორე... აღარც ესკიზები და ფოტოები შემომრჩა. ასე დაიკარგა ესეც... ძალიან მეტკინა გული, მაგრამ მითხრეს: მადლობელიც უნდა იყოთ, რომ ამას მოვფხეკთ და გადარჩებითო. თუ რატომ მითხრეს ეს, არც მაშინ ვიცოდი და არც დღეს ვიცი... მაგრამ რა უნდა მექნა“გუდიაშვილი ლ. 1979: 67.
სამწუხაროდ, ლადო გუდიაშვილის კედლის მხატვრობის ეს შედევრები, ნაგებობის დანგრევის გამო, უკვე სამუდამოდაა დაკარგული. როგორც ჩანს, მსგავს ბედს ეწია თბილისის სამხატვრო აკადემიის კლუბის კედლების 1928 წელს შესრულებული მოხატულობაც, რომელშიც ნიკო ფიროსმანის გამოსახულებაც ყოფილა ჩართული ჩორგოლაშვილი მ. 1978: 92-93. კლუბის კედლის მხატვრობის შესახებ სხვა არაფერია ცნობილი. თანადროულ პერიოდიკაში კი მხოლოდ გაკვრითაა ნახსენები, რომ „მხატვარმა ლ. გუდიაშვილმა სამხატვრო აკადემიის კლუბისთვის შეასრულა ნ. ფიროსმანაშვილის პორტრეტი“«Худ. Л. Гудиашвили для клуба Академии художеств написал портрет Н. Пиросманашвили». 1928: №62.
 დრამატულია კ. მარჯანიშვილის სახელობის თეატრის ფოიეს მოხატულობის ბედიც, რომელზე მუშაობასაც ლადო 1930 წელს ქუთაისიდან თბილისში კოტე მარჯანიშვილის თეატრალური დასის გადმოსვლის შემდეგ, თავად რეჟისორის დავალებით შეუდგა. შესრულებული კომპოზიციებიდან ერთი, რომელსაც გუდიაშვილი ასახელებს, „ბერიკაობაა“Гудиашвили Л.1987: 116, მეორე კი, ინდუსტრიალიზაციის თემას ეხებოდა [ჩორგოლაშვილი მ. 1978: 94] და „ინდუსტრიის“ სახელითაა ცნობილი (სურ. 7). 2016 წლის გამოფენაზე კერძო კოლექციიდან წარმოდგენილი იყო განუხორციელებელი კედლის მხატვრობის ერთი ესკიზი (ქაღალდი, ტუში, ფერადი ფანქარი, 36 x 26 სმ.) (სურ. 8), რომლის ზურგზეც მხატვრისეული მინაწერი გვამცნობს: „კ. მარჯანიშვილის სახ. თეატრის ფოიეს მოხატვის ესკიზი, რომელიც არ შესრულდა, ფოიეს სხვა კედლები ჩემს მიერ იყო მოხატული. შემდეგ, ერთ-ერთი მორიგი დირექტორის განკარგულებით ყველა კედელზე მოხატულობა (ფრესკები) იყო ჩამოფხეკილი. სამწუხაროდ, ფოტორეპროდუქციაც არ გადაიღეს. ლადო გუდიაშვილი. 1932 წ.“ ესკიზი 1957 წლის კატალოგში მოხსენიებული არ არის და თარიღიც ოდნავ უფრო გვიანია, ვიდრე მარჯანიშვილის კედლის მხატვრობის ესკიზებისა, თუმცა, საერთო ჯამში, მხატვრობის ავთენტიკურობა და გუდიაშვილთან მისი კავშირი ეჭვს არ იწვევს.
 2003 წელს მარჯანიშვილის სახელობის თეატრის შენობის რეკონსტრუქციასთან დაკავშირებული სამუშაოების დროს, ზეპირგადმოცემებისა და თეატრის არქივში დაცული კედლის მხატვრობის ორი ფოტოს საფუძველზე, მთავარი შესასვლელის მოპირდაპირე კედლებზე რესტავრატორებმა ზეთის საღებავის თერთმეტი ფენის (!) ქვეშ საბოლოოდ მიაგნეს ლადო გუდიაშვილის ფერწერასკვირკველია ლ. გაზ. „ახალი თაობა“. 2003: #351; კილასონია ს. გაზ. „ქართული უნივერსიტეტი“. 2004: #2; Charkhalashvili K. გაზეთი „Georgia Today“. 2003: #187. დიდი მოთმინებითა და დასახული ამოცანის მიმართ გაზრდილი პასუხისმგებლობით ახალგაზრდა რესტავრატორებმა მაია სეთურიძემ, რუსუდან ონიანმა და თეიმურაზ გოცაძემ რესტავრატორ ამირან გოგლიძის ხელმძვანელობით, ზამთრის სუსხიან თვეებში თითქმის შეუძლებელი შეძლეს და საღებავის ფენების სათითაოდ მოცილებისა და ავთენტიკური ფენის დაფიქსირების ურთულესი პროცესების შემდეგ, სრულად გახსნეს ლადო გუდიაშვილის ფერწერა. მართალია, საგულდაგულოდ ჩამოფხეკილ „ბერიკაობას“ უკვე აღარაფერი ეშველებოდა, მაგრამ „ინდუსტრიად“ წოდებული მეორე კომპოზიცია, დაზიანებების მიუხედავად, სრულად წარსდგა მნახველთა წინაშე.
 ჰორიზონტალურად გაშლილი ეს სცენა ლითონის ლურსმნებითა თუ სოლებით გამაგრებულ, სხვადასხვა მიმართულების მჭიდრო რიგებად ჩამწკრივებული ძელებით შეკრულ, დახშულ და ჩაკეტილ სივრცეს გადმოსცემს. ამ ფონზე გამოსახული ტანკის მუხლუხოს მსგავს მბრუნავ მანქანასთან შეჭიდებული, ერთი შეხედვით, ჯანმრთელი, დაკუნთული სხეულების მქონე მამაკაცის ორი ფიგურა დეფორმირდება, თითქოს იშლება უკიდურესი დაძაბვისა და ზეწოლისგან. ფოტოკოლექციაში დაცულ ესკიზზე (სურ. 9), რომელიც, ვფიქრობთ, უნდა იყოს გ. ბუხნიკაშვილის კუთვნილი კ. მარჯანიშვილის სახელობის თეატრის კედლის მხატვრობის ორი მოსამზადებელი ესკიზიდან (ქაღალდი, ფანქარი, 50 x 30 სმ., 18 x 21 სმ.)გუდიაშვილი ნ. 1957: 18-19ერთ-ერთი, კარგად ჩანს ფიგურათა გაუპიროვნებელი, ნიღაბი-სახეები. ისინი ნამდვილად არ ჩანან ბედნიერებით გაცისკროვნებულნი ისე, როგორც ამას საბჭოთა ინდუსტრიალიზაციის ამსახველი პროპაგანდა მოითხოვდა. ეს საშიში მანქანა-ბორბალი, რომლის მხოლოდ მეოთხედი სეგმენტი მოჩანს კომპოზიციაში, თითქოს გაჭყლეტვით ემუქრება ფიგურებს და ისინიც ძალების არაადამიანური დაძაბვით ეწინააღმდეგებიან მას (სურ. 10). ჩამუქებული ყავისფერი, თითქმის აქრომატული პალიტრაც ამავე შეგრძნებებს ამძაფრებს. სცენა, ანტურაჟის გარკვეული თეატრალიზების მიუხედავად (დეკორაციას მიმსგავსებული ფონი, აფრიალებული დრაპირება მამაკაცის ფეხთან), საბჭოთა ინდუსტრიალიზაციის ხოტბას, ვფიქრობთ, მაინც ვერ ემსახურება და გუდიაშვილისთვის დამახასიათებელი სიმბოლო-ალეგორიებით რეპრესიული მანქანის წნეხზე უფრო მიანიშნებს. საბჭოთა გარემოს მოთხოვნით თავსმოხვეული და თეატრის სივრცის კონტექსტიდან ამოვარდნილი „ინდუსტრიალიზაციის“ თემის გადმოსაცემად ლადო გუდიაშვილი მიმართავს თითქმის ანალოგიურ ექსპრესიონისტულ მხატვრულ ხერხებს - გროტესკს, უტრირებას, სხეულთა დეფორმაციას, სახეთა გაყინულ ნიღბებად ქცევას _ რომელთაც ხელოვნების მკვლევრები ე.წ. „სოციალური სერიის“ სურათთაგან რჩეულ, ამავე პერიოდის „ბოროტ ოჯახის“ (1929 წ.) სახელით ცნობილ ტილოზე ხედავენ. საბჭოთა პერიოდში დაწერილ მათ ტექსტებში, ცხადია, სურათში გამეფებული „საშინელებისა და უიმედობის განწყობილება“ მხატვრის მიერ „კაპიტალიზმის სოციალური იარების გადმოცემადაა“ ახსნილიМихайлов А. 1968: 23; ბერიძე ვ: 1975: 31, თუმცა, ტილოს პოლიტიკური კონიუნქტურის გათვალისწინების გარეშე თუ მივუდგებით და თუნდაც, სასტუმრო „ორიანტის“ მაგალითზე გავიხსენებთ, თუ როგორ გადმოსცემს ლადო გუდიაშვილი თავისუფლებით, სიცოცხლითა და მშვენიერებით სავსე გარემოს, „ბოროტ ოჯახში“ არა სოციალურ კონკრეტიკას, არამედ, ვფიქრობთ, ზოგადად, თავისუფლებადაკარგული, დახშული სივრცის უბედურ ბინადართ და მათ შავ-ბნელ სამყაროს დავინახავთ. ნიშანდობლივია, რომ აღნიშნული ტილოს ფონზეც, ჩაკეტილი სივრცის გადმოსაცემად გუდიაშვილი, მარჯანიშვილის თეატრის „ინდუსტრიის“ ფონის მსგავსად, სიმუქეში ჩაძირულ, რიტმულად ჩარიგებულ გეომეტრიულ ფორმებს იყენებსბერიძე ვ: 1975: ტაბ. 14. განწყობა, რომელიც მარჯანიშვილის თეატრის კედლის მოცემულ მხატვრობაში თვალსაჩინოა, არა მგონია, საბჭოთა ბიუროკრატიის მესვეურებს გამოჰპაროდათ. საკუთრივ, ამ კომპოზიციის გაქრობა ზუსტად როდის განახორციელეს, ცნობილი არ არის, თუმცა, შენობის რემონტის გამო „ბერიკაობის“ სცენის 1945 წელს გადაღებვის შესახებ ცნობას „ბერიკაობისვე“ მოსამზადებელ ესკიზზე ლადო გუდიაშვილისეული მინაწერი გვაწვდის.
 ერთი შეხედვით, ლადო გუდიაშვილი არ არის მეამბოხე მხატვარი, თუმცა, ის შესაბამისი მხატვრული ფორმით ეპოქისა და საზოგადოებრივი განწყობის ემოციური, გულწრფელი და სამართლიანი გადმომცემია. საჯარო სივრცეში თუნდაც, სრულიად „ნეიტრალურ“ თემაზე შესრულებული მისი ფრესკები მხატვრული ფორმით მოწვდილი სიმართლით, ვფიქრობთ, საბჭოთა სახელისუფლებო ბიუროკრატიაში იმთავითვე უსიამოვნო უხერხულობის გრძნობას იწვევდა და ამიტომაც, გარკვეული დროის გასვლის შემდეგ, სხვადასხვა „გამოგონილი“ მიზეზით დაუნანებლად სპობდნენ მათ. შეიცვალა დრო, სახელმწიფოებრივი წყობა, იდეოლოგიაც კი, მაგრამ, როგორც ჩანს, არ შეცვლილა ბიუროკრატიის განწყობა, რადგან 2003 წელს, რესტავრატორთა დიდი მონდომებისა და მძიმე შრომის შედეგად გახსნილი კ. მარჯანიშვილის თეატრის „ინდუსტრიად“ წოდებული კომპოზიცია კვლავ ისე „დახურეს“, ოფიციალური მიზეზიც კი არ დასახელებულა. ზეპირი გადმოცემის თანახმად კი, ინიციატორი ამჯერადაც ადგილობრივი ბიუროკრატი იყო, რომელსაც სწორედ ეს კედელი ჭირდებოდა თურმე მსახიობთა ფოტოების დასაკიდებლად. თუმცა, უნდა ითქვას, რომ უფრო გამაოგნებელი, ალბათ, ის საყოველთაო გულგრილობაა, რომლის მიზეზითაც არავის გასჩენია წინააღმდეგობის გაწევისა და დიდი მხატვრის 1930 წელს შექმნილი ეპოქალური მხატვრული ნაწარმოების გადარჩენის სურვილი. მოცემულ შემთხვევაში, სასტუმრო „ორიანტისგან“ განსხვავებით, მდგომარეობა ოდნავ უფრო იმედისმომცემია, რადგან კ. მარჯანიშვილის თეატრის შენობა ადგილზეა. დანაშაულებრივად მიჩქმალული დიდი მხატვრის კიდევ ერთი ნაწარმოების საზოგადოებისთვის კვლავ დაბრუნების შესახებ საკითხის დასმა, ვფიქრობთ, ორმაგად საშურია, რადგან საჯარო სივრცეში გამოტანილი ეპოქის კონტექსტის მართებული კუთხით წარმომჩენი არტეფაქტებით ნამდვილად არ ვართ განებივრებულები. ავადსახსენებელი „წითელი ტერორის“ ხანაში კი მსგავსი მაგალითის არსებობას ძნელად თუ წარმოვიდგენთ. ლადო გუდიაშვილის 1930 წელს შესრულებული „ინდუსტრია“ ვფიქრობთ, სწორედ იმგვარი საეტაპო მხატვრული ნაწარმოებია, რომელიც შინაარსობრივადაც ამდიდრებს XX საუკუნის ქართული კულტურის ისტორიას და ეს მის კიდევ ერთხელ გახსნაზე ზრუნვას ავალდებულებს ყოველ ჩვენგანს.
ბიბლიოგრაფია ბერიძე ვ. 1975: გუდიაშვილი. თბილისი. კორვინა-ბუდაპეშტი (რედ. ვ. ბერიძე ) გუდიაშვილი ლ. 1979: მოგონებების წიგნი. თბილისი (რედ. თ. ჭილაძე ). გუდიაშვილი ნ. 1957: საქართველოს სსრ ხელოვნების დამსახურებული მოღვაწის მხატვარ ლადო გუდიაშვილის ნაწარმოებთა გამოფენის კატალოგი. თბილისი (რედ. გ. ლეონიძე). დუდუჩავა მ. 1929: თანამედროვე ქართული მხატვრობა. „მნათობი“. #8-9. გვ. 190-206 ტფილისი. კალანდია გ. 2017: ექვთიმე თაყაიშვილი და ტაო-კლარჯეთი. თბილისი (რედ.ჯ. სამუშია) კვირკველია ლ. გუდიაშვილის ნახატები 9 პირი საღებავის ქვეშ აღმოაჩინეს. გაზ. „ახალი თაობა“. 2003: #351. გვ. 8. კილასონია ს. დრო ყველაფერს თავის ადგილს უჩენს. მარჯანიშვილის თეატრში ლადო გუდიაშვილის მხატვრობა აღმოჩნდა. გაზ. „ქართული უნივერსიტეტი“. 2004:.#2. გვ. 5. ლადო გუდიაშვილი კრისტის აუქციონზე. 2002: „არტმარკეტი“. #1. გვ. 26. თბილისი (რედ. ნ. შერვაშიძე, ბ. წიქორიძე). მაგაროტო ლ. 2005: 1914-1921 წლების ტფილისის ლიტერატურულ-კულტურული ცხოვრება. ქართული მოდერნიზმი 1910-1930. გვ. 45-93. თბილისი (რედ. მ. ერქომაიშვილი) საყვარელიძე ე. 1982: აღდგება შთაგონების კაფე. გაზ. „კომუნისტი“. #62. გვ. 4. ტაბატაძე თ. 2011: არტისტული კაფე ქიმერიონი და მისი მოხატულობა. ტფილისი, 1919 წელი. თბილისი (რედ. თ. ტაბატაძე). ტაბიძე ნ. 2016: ცისარტყელა განთიადისას. ტიციანი და მისი მეგობრები. თბილისი (რედ. ბ. წიფურია). ტაბიძე ტ. 1966: წერილები ლიტერატურასა და ხელოვნებაზე. ტ. 2. თბილისი (რედ. შ. დემეტრაძე). ტაბიძე ტ. კაფე „ქიმერიონი“. გაზ. „ბარიკადი“. 1922: # 5. გვ. 2-3 ტაბიძე ტ. 1926: ლადო გუდიაშვილი. სურათების კატალოგი. გვ. 1-3 შერვაშიძე ნ., გოგელია ნ., ხარატიშვილი ნ. 2016: ავანგარდი (1900-1937). ილია ზდანევიჩი. დღიურები. თბილისი (რედ. ნ. ნადარაია). ჩიხლაძე ნ. 2011: „ქიმერიონი“ 1919-1920 წლებში - დეკადენტ ხელოვანთა არტ-კაფე თუ „ახალი ხელოვნების ტაძარი“? Ars Georgica, სერია B, ახალი და თანამედროვე ხელოვნება. გიორგი ჩუბინაშვილის სახელობის ქართული ხელოვნების ისტორიისა და ძეგლთა დაცვის კვლევის ცენტრის ელექტონული ჟურნალი ISSN 1512-4088. http://www.georgianart.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=81&Itemid=&ed=8 ჩორგოლაშვილი მ. 1978: ფრესკის ღიმილი. ეტიუდები ლადო გუდიაშვილის ცხოვრებიდან. თბილისი (რედ. ნ. ასათიანი) ციციშვილი მ., ჭოღოშვილი ნ. 2013: ქართული მხატვრობა - განვითარების ისტორია XVIII-XX საუკუნეები. თბილისი (რედ. მ. ერქომაიშვილი). Боулт Д. Э. 2009: Ладо Гудиашвили. Ладо Гудиашвили. С. 16-25. С-Петербург (ред. А. Парнис, Ю. Диденко). Варно Ж. 2009: Ладо Гудиашвили: Парижские годы (1920-1925). Ладо Гудиашвили. С. 26-49. С-Петербург (ред. А. Парнис, Ю. Диденко). Гудиашвили Л. 1987: Книга воспоминаний. Статьи. Из переписки. Современники о художнике. Москва (ред. Л. Гагуа). Деген Ю. Вл. Гудиашвили. газ. «Тифлисский листок». 1919: №1. С.3-4 Диденко Ю. Манашерова И. Парнис А. 2009: Каталог. Станковая графика. Ладо Гудиашвили. С. 194-253,267-303. С-Петербург (ред. А. Парнис, Ю. Диденко) Зладкевич Л. 2009: Он пишет сердцем. Ладо Гудиашвили. С. 50-75. С-Петербург (ред. А. Парнис, Ю. Диденко). Катанян В. 1919: Годовщина «Фантастического кабачка». «Феникс». №1. С. 13-14. Тифлис (ред. Ю. Деген). Корнеев Б. 1919: Владимир Гудиашвили. «Феникс». №1. С. 3-4. Тифлис (ред. Ю. Деген). Крученых А. «Фантастический кабачок». газ. «Куранты». 1919: №2. С.19-21 Кундера М. 2005: Нарушенные завещания. С-Петербург (ред. Г. Соловьева) Курулашвили Л. 1984: Оживает бывший «Кимериони». «Театр». №11. С. 74-75. Москва (ред. А. Салынский) Магаротто Л. 2009: Каджарское влиание в живописи Ладо Гудиашвили. Ладо Гудиашвили. С. 76-83. С-Петербург (ред. А. Парнис, Ю. Диденко). Микава Н. 1987: Тысяча и одна ночь Ладо Гудиашвили. Книга воспоминаний. Статьи. Из переписки. Современники о художнике. С. 264-272. Москва (ред. Л. Гагуа). Михайлов А. 1968: Ладо Гудиашвили. Москва (ред. Н. Воронина) Рейналь М. 2009: Ладо Гудиашвили. Ладо Гудиашвили. С. 126-132. С-Петербург (ред. А. Парнис, Ю. Диденко). Сальмон А. 2009: Ладо Гудиашвили. Ладо Гудиашвили. С. 134-136. С-Петербург (ред. А. Парнис, Ю. Диденко). Топурия М. 1958: Ладо Гудиашвили. Тбилиси (ред. О. Пиралишвили) Худ. Л. Гудиашвили для клуба Академии художеств написал портрет Н. Пиросманашвили. газ. «Заря Востока». 1928: №62. С.6 Bowlt J. E. 1995: The Calon Album of Vera Sudeikin-Stravinsky. Princeton University Press. Princeton, New Jersey (ed. Bowlt J. E.) Сharkhalasvili K. Old Frescos Unveiled in Marjanishvili Theatre. News-paper: “Georgia Today “. 2003: #187. P. 10. Сhikhladze N. 2015: Artistic Decoration of Art Сafé Khimerioni and its Сultural Сontext. Сaucasus Journal of Social Sciences. Volume 8. Issue 1.Еhe University of Georgia Press. P. 121-134. Еbilisi (ed. J. Andguladze). Сichladze N. 2013: Il café artistico Kimerioni: “tempo della nuova arte” nella republica indipendente Georgiana (1919-1920). Un impero Verso Oriente, Universita degli studi di Napoli “Orientale”. P. 323-338. Napoli (a cura di L. Sestan, L. Tonini). On the Artistic Interpretation of One “Closed” fresco (From the History of Lado Gudiashvili Monumental Paintings) Summary Decorative monumental painting takes significant place in the great artistic creation of Lado Gudiashvili. The fact, that Georgian medieval monumental painting was not only the source of Gudiashvili’s inspiration but also an integral part of his artistic thinking, was observed exclusively by all authors who were interested in artistic analysis of Gudiashvili’s art not only in Georgia, but also in France, Russia and USA from 1919. In 1916-1917 Lado Gudiashvili joins the expeditions for studying and rescuing of medieval Georgian monuments, organized by Ekvtime Takaishvili and Dimitri Shevardnadze, leaders of Georgian national identity implementing two powerful societies: Historic and Ethnographic and Georgian Artists. Just at this period Lado created copies of frescoes and he also painted original murals for Tbilisi art cabaret-clubs and theatres. Painting in the art café-club Khimerioni (1919) was the single from the series of ruined art clubs of Tbilisi, which was restored in the early 1980s, and only one composition of Lado was left _ Stepko’s Tavern. According to the old photos of Khimerioni entrance there were two more scenes of Lado Gudiashvili and among them the recognized best Fox Guard. We identified the sketch of this scene in the The Salon Album of Vera Sudeikin-Stravinsky (Princeton University Press. Princeton, New Jersey, 1995, (ed. Bowlt J. E.), but the other one remains still unknown. Destruction was the fate of other monumental paintings of Lado Gudiashvili. Brilliant murals of hotel Oriant on Rustaveli Avenue, created after his returning from Paris, in 1927, was deliberately destroyed. Soviet censorship also destroyed two compositions of Marjanishvili Theatre lobby, executed in 1930. The painting of the hotel Oriant is lost forever since the building no longer exists, but the part of Marjanishvili Theatre murals, the composition of Industry was discovered in 2002 during the renovations in the theatre. This very interesting and highly skilled avant-garde painting is an allegory of the soviet ”industrial” labor with turning wheel-machine almost pressed expressively tensed severe- built figures. Today the painting is closed again, and it is difficult to explain the reason for the second closing of this significant artifact. But we still hope of its recovering as it is the public possession and richness of our culture. |